Weinig vogels spreken zo tot de verbeelding als de dodo, die slome duikelaar die zich liet afslachten door de Nederlanders die in 1598 op Mauritius huis hielden. Toch is dat een verkeerd beeld. Eigenlijk was hij supersnel en krachtig, blijkt uit een nieuwe analyse van oude verslagen en beschrijvingen.
“Was de dodo echt het domme, trage dier waarvoor we hem altijd versleten hebben? De weinige geschreven verslagen van levende dodo’s beweren het tegendeel: het zou een snel bewegend beest zijn geweest dat van het bos hield”, begint professor Mark Young van de Britse University of Southampton.
Binnen 70 jaar uitgestorven
De dodo is om meerdere redenen bijzonder. Zo was de vogel het eerste dier waarvan bekend is dat het is uitgestorven door toedoen van de mens en waarbij het uitsterven in realtime is waargenomen.
Het ging namelijk mis toen Nederlandse zeevaarders in het jaar 1598 op Mauritius aan land gingen. Het wemelde er van de schattige, ietwat mollige vogels die niet konden vliegen. Ze waren ongeveer 1 meter hoog en wogen zo’n 20 kilo. De Nederlanders koloniseerden het eiland en introduceerden er roofzuchtige, invasieve soorten. Ze kapten de bossen en vernietigden de nesten van de dodo’s. Maar vooral: ze jaagden op de dieren. En binnen 70 jaar was het afgelopen met de dodo. De dappere vogel was in no time uitgestorven. De laatste waarneming dateert van 1662.
De mythe van de goeiige sukkel
De dodo werd een evolutionaire waarschuwing en zijn naam een synoniem voor een goeiige sukkel, die zich het kaas van het brood liet eten. De dodo floreerde op Mauritius omdat hij geen natuurlijke vijanden had. Totaal onbevreesd verloor hij zijn vermogen om te vliegen en was hij te naïef richting de nieuwe jagers die op het eiland voet aan wal hadden gezet.
Maar dit verhaal is een soort mythe geworden waarvan niemand weet in hoeverre het waar is. Deel van het probleem is dat wetenschappers niet goed wisten welke dodosoorten nu wel of niet echt hebben bestaan. Er zijn verschillende mythische vogels in die vroege literatuur beschreven. De verslagen waren vaak inconsistent en onbetrouwbaar.
Het echte verhaal
Om eindelijk het échte verhaal van de dodo te kunnen vertellen hebben de onderzoekers vroege exemplaren opgespoord, meldingen van waarnemingen onderzocht en de eerste taxonomische beschrijvingen van de soort geanalyseerd. Zo konden ze feit van fictie scheiden en ontdekten ze een aantal opmerkelijke zaken.
Veel soorten, zoals de Nazarene-dodo, bleken bijvoorbeeld nooit bestaan te hebben. Maar de Solitaire, officieel Pezophaps solitaria geheten, heeft juist wel echt geleefd, terwijl velen dachten dat de nauw aan de dodo verwante soort fictief was. Hij leefde op Rodrigues, een eiland dat tot Mauritius behoort. Ook lukte het om een ‘type-exemplaar’ te identificeren. Dat wil zeggen dat dit het enige bewaarde exemplaar is dat als referentie voor de soort dient. Met behulp daarvan bepaalden de onderzoekers dat zowel de dodo als de Solitaire leden waren van de familie waartoe ook duiven behoren.
Een type-exemplaar of kortweg type genoemd, is een exemplaar waarmee een nieuwe plant- of diersoort kan worden beschreven. Het type is de referentie voor de soort en moet worden bewaard in een openbare collectie.
Supersnel
Door dit type-exemplaar konden de onderzoekers ook achterhalen hoe dodo’s werkelijk waren en populaire misvattingen over de iconische vogels uit de weg ruimen. “Overblijfselen van botten wijzen uit dat de pees van de dodo die zijn tenen sloot, uitzonderlijk krachtig was, vergelijkbaar met die van klimmende en rennende vogels die vandaag de dag nog in leven zijn”, legt evolutionair bioloog Neil Gostling uit. “Deze dieren waren perfect aangepast aan hun omgeving.” En het waren dus helemaal niet die dommige, trage sloompies waarvoor ze altijd werden aangezien. Ze waren juist snel en sterk.
Reputatie gered
Maar de studie dient een groter doel dan enkel de reputatie van de dodo te verbeteren. Inzicht in kenmerken en gedrag van het dier kan zijn rol in het ecosysteem op Mauritius verduidelijken en zelfs helpen bij het beschermen van bestaande bedreigde vogels, aldus de onderzoekers.
En wie weet, komt de dodo nog een keertje terug. Wetenschappers van Colossal Biosciences proberen de dieren weer tot leven te wekken en willen ze zelfs opnieuw introduceren op Mauritius om het ecosysteem daar te stabiliseren.
