In een nieuw onderzoek komen wetenschappers met een nieuwe verklaring voor mysterieuze lichtflitsen die vrij regelmatig in de atmosfeer van Venus worden waargenomen: meteoren.
Wetenschappers weten al jaren dat er zo af en toe lichtflitsjes door de hogere delen van Venus’ atmosfeer schieten. En eigenlijk werd altijd aangenomen dat het bliksemschichten waren. “Zo op het eerste gezicht leek het de meest voor de hand liggende en redelijke verklaring,” vertelt onderzoeker Claire Blaske aan Scientias.nl. “Bliksemschichten zien we hier op aarde tenslotte ook heel vaak en het lijkt niet vergezocht dat bliksem ook in de dikke atmosfeer van Venus voorkomt. Maar toen wij in het bewijs daarvoor doken, ontdekten we (…) dat dat helemaal niet zo overtuigend was.”
Meteoren
Sterker nog: het bewijs was zo dunnetjes dat de lichtflitsjes ook zomaar het resultaat van heel iets anders kunnen zijn. En in het Journal of Geophysical Research Planets komen Blaske en collega’s dan ook met een alternatieve verklaring voor de lichtflitsen op de proppen. Zo stellen ze dat de lichtflitsen net zo goed het werk kunnen zijn van meteoren: kleine ruimtesteentjes die hoog in de atmosfeer verbranden.
Optische en elektromagnetische signalen
Het idee dat er bliksem door de atmosfeer van Venus jaagt, is eigenlijk voornamelijk het resultaat van twee verschillende soorten waarnemingen. Enerzijds werden met behulp van bijvoorbeeld telescopen op aarde optische lichtflitsen in de atmosfeer van Venus gespot. En anderzijds werden er door landers die kortdurend actief waren op het oppervlak van de planeet elektromagnetische pulsen waargenomen die hier op aarde geassocieerd worden met bliksem. 1 en 1 is 2 en het idee dat het ook hoog in de wolken van Venus bliksemt, was geboren.
Bewijs is niet waterdicht
Maar het bewijs daarvoor is verre van waterdicht. Zo zijn de elektromagnetische pulsen nog nooit tegelijkertijd met de optische lichtflitsen waargenomen. “Bovendien debatteren wetenschappers ook nog steeds over de vraag of de atmosfeer van Venus überhaupt wel in staat is om bliksem voort te brengen,” benadrukt Blaske. Reden genoeg voor Blaske en collega’s om verder te kijken.
Optische lichtflitsen
Ze richtten zich daarbij specifiek op de optische lichtflitsen, waargenomen door een telescoop op het in de VS gevestigde Mt Bigelow-observatorium en een instrument aan boord van Venusorbiter Akatsuki. Een analyse van de data onthult dat in de atmosfeer van Venus op jaarbasis 10.000 tot 100.000 optische lichtflitsen zichtbaar zijn. En – nu komt het – een vergelijking van de frequentie waarmee meteoren naar verwachting de atmosfeer van Venus binnendringen en de frequentie waarmee optische lichtflitsen worden gespot, onthult dat die frequenties vrijwel identiek zijn. Het is volgens Blaske de belangrijkste aanwijzing dat de waargenomen lichtflitsen weleens het werk kunnen zijn van ruimtestenen die in Venus’ atmosfeer ten onder gaan.
Veel meteoren
10.000 tot 100.000 meteoren per jaar: dat zijn er een hoop. Maar het is zeker niet onaannemelijk, benadrukt Blaske. “Net zoals de aarde wordt Venus geraakt door meteoren met uiteenlopende groottes. Hoewel wij denken dat meteoren zeldzaam zijn, geldt dat met name voor de grotere exemplaren; elke dag verbranden er duizenden micrometeoroïden in de atmosfeer van de aarde.” En ook de lichtflitsen in de atmosfeer van Venus worden door kleinere meteoren veroorzaakt. “De meteoren waarvan wij denken dat ze deze optische lichtflitsen veroorzaken, zijn hooguit enkele centimeters groot.”
Belangrijk onderzoek
Het blijft voor nu een hypothese. “Wat we vooral willen laten zien, is dat het bewijs voor bliksem op Venus nog altijd niet overtuigend is en dat we andere mogelijke verklaringen voor zowel de lichtflitsen als de elektromagnetische signalen moeten gaan verkennen,” stelt Blaske. Een beter begrip van zowel die lichtflitsen als de elektromagnetische signalen is belangrijk. “Er is als het om de atmosfeer van Venus gaat, veel wat we nog niet begrijpen. En bepalen of er bliksemschichten gevormd kunnen worden, zou een enorme stap zijn in de richting van een beter begrip van de chemie en zelfs de leefbaarheid van Venus’ wolken.”
Maar er is nog een goede reden om te achterhalen of het hoog in die wolken bliksemt. Zo zijn er plannen om Venus met behulp van een soort ballonnen nader te gaan verkennen. De verwachting is dat de ballonnen – en instrumenten die zij bij zich dragen – het in de dikke en relatief koele atmosfeer van Venus een stuk langer kunnen uithouden dan eerdere landers op het stikhete oppervlak. “Als bliksem frequent genoeg voorkomt om een risico te vormen voor dergelijke missies, moeten we ze bestand maken tegen blikseminslagen,” vertelt Blaske. Van meteoren – die vrij hoog in de atmosfeer van Venus verbranden – hebben dergelijke missies echter weinig tot niets te vrezen.
