Blijkbaar speelt er veel meer op de ijsreus dan het kalme blauwe uiterlijk ervan doet vermoeden!
Tot die conclusie komen astronomen nadat ze met behulp van de Karl G. Jansky Very Large Array in Mexico onder het wolkendek van Uranus gluurden. Een analyse van de winden in het noordpoolgebied wees vervolgens uit dat deze in het hart warmer en droger zijn dan daarbuiten; een sterke aanwijzing dat ze deel uitmaken van een krachtige cycloon.
Dynamisch
“Deze observaties vertellen ons veel meer over Uranus,” stelt onderzoeker Alex Akins. “Het is een veel dynamischere wereld dan je zou denken. Het is niet slechts een simpele blauwe gasbol. Er gebeurt daaronder (onder het dichte wolkendek, red.) veel meer.”
Decennia geleden suggereerden waarnemingen van ruimtesonde Voyager 2 al voorzichtig dat er op de zuidpool van Uranus iets wervelde; winden in het hart van het poolgebied bleken toen sneller te draaien dan daarbuiten. Maar Voyager kon destijds geen bewijs vinden dat er in de wervelwind ook sprake was van temperatuurvariaties (zoals die nu wel met de Karl G. Jansky Very Large Array op de noordpool zijn vastgesteld). En dus kon ook niet met zekerheid geconcludeerd worden dat op de zuidpool een krachtige cycloon te vinden was.
De ontdekking dat er veel meer speelt op Uranus dan het kalme ijsblauwe uiterlijk doet vermoeden, wordt zoals gezegd mede mogelijk gemaakt door de Karl G. Jansky Very Large Array. Met behulp van deze radiotelescoop observeerden astronomen de ijsreus in 2015, 2021 en 2022. Ze tuurden daarbij dieper in de atmosfeer van Uranus dan ooit eerder is gedaan. Dat is overigens niet alleen te danken aan de radiotelescoop, maar ook aan Uranus zelf. Of nauwkeuriger gezegd: de positie van de ijsreus. De afgelopen decennia waren de polen van de ijsreus – terwijl deze 84 jaar de tijd neemt om een rondje om de zon te voltooien – niet op de aarde gericht. Sinds 2015 mogen onderzoekers zich echter verheugen in een beter zicht op de polen en kunnen ze ook dieper in de polaire atmosfeer kijken.
Bevestiging
En dat resulteert nu dus direct al in de ontdekking van een krachtige cycloon. Die ontdekking bevestigt wat onderzoekers al veel langer vermoeden. Namelijk dat alle planeten in ons zonnestelsel met een substantiële atmosfeer – ongeacht of ze nu rotsachtig zijn of tot de gasreuzen gerekend kunnen worden – over een wervelwind op de polen beschikken. Met de ontdekking van een poolwervel op Uranus zijn nu op de polen van alle planeten in ons zonnestelsel – met uitzondering van Mercurius, een planeet zonder substantiële atmosfeer – cyclonen (die roteren in dezelfde richting als hun planeet) en anticyclonen (die roteren juist in de tegenovergestelde richting) ontdekt.
Overigens moet hierbij wel worden opgemerkt dat er grote verschillen zijn tussen de orkanen die we bijvoorbeeld op de aarde zien en een cycloon zoals op de ijsreus als Uranus. Zo ontstaat de cycloon op Uranus niet boven water (Uranus bezit niet eens water). Ook verplaatst de cycloon zich niet; deze blijft in het poolgebied hangen.
Vervolgwaarnemingen moeten de komende jaren uitwijzen hoe het de nieuw ontdekte cycloon op de noordpool van Uranus zal vergaan. Daarnaast zullen astronomen – aangemoedigd door het vorig jaar verschenen rapport van de National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine – ongetwijfeld gaan proberen om nog meer grip te krijgen op de vrij mysterieuze planeet. In dat rapport wordt namelijk fel gepleit voor een missie naar Uranus en de verwachting is wel dat NASA daar gehoor aan gaat geven. En ter voorbereiding daarop is het belangrijk om alvast zoveel mogelijk over deze – nog altijd mysterieuze – planeet te weten te komen.
