En daarmee is de conclusie van een eerdere verwoede poging om het beestje thuis te brengen in de boom des levens, ontkracht.
In de jaren vijftig van de vorige eeuw trof fossielenjager Francis Tully in de Mazon Creek in de Amerikaanse staat Illinois een merkwaardig fossiel aan. Het ging om een vijftien centimeter groot dier dat zo’n 300 miljoen jaar geleden door de zeeën zwom. Al meer dan een halve eeuw is dit schepsel, dat – vernoemd naar zijn ontdekker – het Tullymonster is genoemd, vanwege zijn vreemde voorkomen een groot raadsel. Wetenschappers werden het zelfs niet eens over of het ‘monster’ gewerveld of ongewerveld is. “Wij geloven dat we dit mysterie nu hebben opgelost,” aldus onderzoeker Tomoyuki Mikami.
Het Tullymonster
Dat het Tullymonster een eigenaardig uiterlijk had, is bijna een understatement. Het langgerekte beestje had ogen op steeltjes en een slurfachtige bek, met daarin enkele scherpe randjes. Aan de achterkant zaten een paar vinnen. Vanwege zijn vreemde anatomie slaagden onderzoekers er maar niet in het bizarre beestje te classificeren. Het betekent dat het Tullymonster nog altijd bij geen enkele bekende groep is ingedeeld.
Zacht lichaam
Wat dit met name lastig maakt, is het lijf van het Tullymonster. In tegenstelling tot dinosaurussen en andere uitgestorven dieren met een skelet of harde schaal, beschikte het Tullymonster over een zacht lichaam. Dat het dier dus überhaupt is gefossiliseerd, is hierdoor al een prestatie op zich. Dieren met een zacht lichaam weten namelijk zelden de tand des tijds te doorstaan. Maar dankzij de unieke omstandigheden in Mazon Creek, was een afdruk van het eigenaardige zeedier in de modder vereeuwigd. Ondertussen zijn er talloze fossielen van het Tullymonster teruggevonden.
Gewerveld of ongewerveld?
In 2016 deed een onderzoeksteam een moedige stap door, enkel afgaand op deze afdrukken, het Tullymonster te classificeren. En zij concludeerden dat het dier in feite een gewerveld dier moet zijn geweest, dat vermoedelijk wel wat weg had van cyclostomi, een groep gewervelde dieren die onder andere de levende kaakloze vissen omvat (denk aan slijmprikken en lampreien). Als dit het geval was, zou het diertje een ontbrekend stukje van de puzzel kunnen zijn over hoe gewervelde dieren evolueerden. Toch schaarden niet alle wetenschappers zich aan dezelfde zijde. In de afgelopen jaren hebben verschillende deskundigen de voorgestelde hypothese namelijk verworpen. En dus was er tot voor kort nog altijd geen sluitende conclusie over de aard van het Tullymonster.
3D-modellen
Een nieuw onderzoek heeft nu mogelijk een einde gemaakt aan dit voortdurende debat. In de nieuwe studie besloten onderzoekers 150 gefossiliseerde Tullymonsters en meer dan 70 andere dierenfossielen uit Mazon Creek aan een nadere inspectie te onderwerpen. Met behulp van een geavanceerde 3D-laserscanner maakte het team 3D-modellen van de fossielen. En daaruit bleek dat de kenmerken die eerder waren gebruikt om het Tullymonster als gewervelde te bestempelen, niet echt overeenkwamen met die van echte gewervelde dieren.
Ontkracht
De onderzoekers zijn er vrij zeker van: het Tullymonster was geen gewerveld dier. En daarmee is de conclusie van de studie uit 2016 ontkracht. “Op basis van meerdere bewijslijnen is de hypothese dat het Tullymonster gewerveld was, onhoudbaar,” stelt Mikami. “Het belangrijkste argument is dat het Tullymonster een segmentatie in zijn kop heeft. Dit kenmerk is bij geen enkele andere gewervelde bekend. Dit betekent dat het niet als een gewervelde kan worden aangemerkt.”
Wat dan wel?
Hoewel de onderzoekers er zeker van zijn dat het Tullymonster geen gewerveld dier was, blijft het de vraag waar het schepsel dan wél onder geschaard kan worden. Het dier moet dan wel ongewerveld zijn geweest, maar welk type precies, moet nog worden bepaald. In vervolgonderzoek zijn de wetenschappers dan ook van plan te achterhalen tot welke groep het organisme behoort. Daar hebben ze overigens al wel ideeën over. Zo zou het een zogenoemd chordadier kunnen zijn, verwant aan het lancetvisje. Ook sluiten de onderzoekers niet uit dat het om een protostomia gaat, een diverse groep dieren die onder andere insecten, rondwormen, regenwormen en slakken omvat.
Over de aard van het Tullymonster is dus nog het laatste woord niet gezegd. Want ondanks dat het dier nu een klein geheimpje heeft prijsgegeven, blijven er nog veel bestaan. Het fossiel toont dan ook aan hoe lastig het is om de geschiedenis van de aarde en alle organismen die erop hebben gewoond, te duiden. Bovendien rijst de vraag hoeveel soortgelijke vreemde schepsels als het Tullymonster er al verloren zijn gegaan. “Er hebben veel interessante dieren bestaan die nooit als fossielen bewaard zijn gebleven,” zegt Mikami. “In die zin is onderzoek naar de fossielen gevonden in Mazon Creek belangrijk, omdat het unieke fossielen herbergt die nergens anders kunnen worden gevonden. Meer onderzoek naar deze Mazon Creek-fossielen is nodig om de evolutionaire geschiedenis van het leven te begrijpen.”
