Een man en een vrouw stierven ongeveer 100 jaar na elkaar. Toch werden ze samen – in boten – begraven.
In de tweede helft van de 9e eeuw sterft een belangrijke vrouw op de boerderij Skeiet at Vinjeøra in Noorwegen. Haar jurk is aan de voorkant vastgemaakt met twee grote schelpvormige broches en ze wordt in een zeven of acht meter lange boot geplaatst, samen met een parelketting, twee scharen, een spilkrans en een koeienkop. Tot zover niets bijzonders aan dit begrafenisritueel. Het is echter de plek waar de vrouw begraven wordt waar archeologen duizend jaar later zich het hoofd over breken.
Dubbelgraf
In plaats van een nieuw graf voor de vrouw te graven, wordt een bootgraf uit de 8e eeuw zorgvuldig uitgegraven. Dit is een wat grotere boot die waarschijnlijk tussen de negen en tien meter lang was. In deze boot ligt een man begraven, samen met wapens. De boot van de vrouw wordt voorzichtig in de boot van de man geplaatst en zo worden ze beiden ter ruste gelegd.
In de tijd van de Vikingen werden overledenen vaak gecremeerd. Maar een selecte groep mensen stond een ander ritueel te wachten. Zij werden na hun dood – vaak met allerhande dure geschenken – begraven in een boot. Dergelijke bootgraven zijn van onschatbare waarde voor archeologen, omdat ze veel kunnen vertellen over de Vikingen en hun gewoonten.
Archeologen troffen deze opmerkelijke begraafplaats aan toen ze bezig waren met opgravingen op één van de boerderijen uit de Vikingtijd. Het zette onderzoekers meteen voor een raadsel. Want wie waren deze twee mensen? En waarom werden ze samen begraven terwijl ze 100 jaar na elkaar stierven? “Ik heb gehoord van verschillende bootgraven maar nog nooit over een boot die begraven werd in een andere boot,” zegt onderzoeker Raymond Sauvage. Bijna al het hout in beide boten is door de tand des tijds weggerot. Alleen de klinknagels bevinden zich nog in hun oorspronkelijke positie, zodat de archeologen konden vaststellen dat het hier daadwerkelijk om twee verschillende boten ging.
DNA
Om het mysterie van de twee bootgraven op te lossen, moeten de archeologen het doen met een handjevol hints. Wellicht dat DNA al iets zou kunnen verduidelijken. De onderzoekers waren dan ook buitengewoon blij toen ze delen van de schedel van de vrouw in het bovenste graf aantroffen. “Hopelijk kunnen we wat DNA uit de schedel halen om er zo achter te komen hoe ze eruit zag,” zegt Sauvage. Ook zijn de onderzoekers van plan zich over de tanden te buigen, die mogelijk belangrijke informatie kunnen bevatten over waar deze persoon is geboren en leefde en wat zij precies at.
Voorwerpen
Daarnaast hopen onderzoekers wijs te worden uit de spullen waarmee de vrouw werd begraven, zoals bijvoorbeeld de broches. “De decoratie en het ontwerp vertellen ons dat één van de broches uit Ierland kwam en en dat het ooit deel uitmaakte van een harnas,” aldus onderzoeker Aina Heen Pettersen. Het was niet ongebruikelijk in de Vikingtijd om delen van harnassen te hergebruiken als juwelen. Dergelijke broches waren vrij exclusief en worden vaak teruggevonden in goed uitgeruste – hoewel niet per se rijke – graven. Mogelijk dat dit soort voorwerpen werden verdeeld onder mensen die deelnamen aan Vikingreizen of deze hielpen organiseren. De man in het grotere bootgraf werd begraven met een speer, een schild en een zwaard, waardoor archeologen konden vaststellen dat dit graf dateerde uit de 8e eeuw en dus zeker honderd jaar ouder was dan het graf van de vrouw.
Verband
De grote vraag is natuurlijk wat het verband tussen de man en de vrouw precies is en waarom ze op dezelfde plek zijn begraven. Volgens Sayvage is het redelijk om aan te nemen dat de twee aan elkaar gerelateerd waren. De Vikingen wisten waarschijnlijk goed wie waar ter ruste is gelegd omdat deze informatie aan generaties werd doorgegeven. Hierdoor kan het haast geen toeval zijn dat de man en de vrouw precies op dezelfde plek werden begraven. “Familie was erg belangrijk in de Vikingtijd, zowel om de status en macht te markeren als om eigendomsrechten te consolideren,” zegt Sauvage. “Hierdoor is het aannemelijk dat de twee samen zijn begraven om te laten zien dat de boerderij aan de familie toebehoorde. Je moet je voorstellen dat in deze samenleving er vaak geen zaken op papier werden gezet.”
Plaats
Het dubbele bootgraf evenals de voorwerpen die erin zijn aangetroffen zijn niet het enige dat de archeoloog enthousiast maakt over de vondst. De plaats van de twee bootgraven – aan de rand van de grootste heuvel op de begraafplaats – vertelt ook een interessant verhaal. “De bootgraven liggen aan de rand van een klif met uitzicht op een fjord,” legt Sauvage uit. “Dit moet een monument in het landschap zijn geweest.” Bovendien is de grafheuvel ouder dan het oudste bootgraf wat betekent dat deze waarschijnlijk uit de tijd van de Merovingen stamt. “Dit is een fascinerend tijdperk in de Scandinavische geschiedenis waar nog maar weinig overblijfselen van zijn gevonden,” zegt Sauvage. “Tot nu toe hebben we echter al wel een deel van een broche uit het Merovingische tijdperk gevonden, wat aangeeft dat er op de grote grafheuvel ooit een rijke vrouw ter ruste is gelegd.”
Het is niet voor het eerst dat archeologen op bootgraven stuiten. Een paar maanden terug nog, troffen onderzoekers in Gamla Uppsala, een gebied net buiten de stad Uppsala, zo’n 70 kilometer ten noorden van Stockholm ook twee bootgraven aan. Deze graven blijken eveneens uit de tijd van de Vikingen te stammen.