Het zal je vast bekend voorkomen: je hoort een paar seconden van een nummer en opeens ben je terug op de dansvloer van je middelbare schoolfeest, denk je aan die ene zomervakantie in Rimini of aan een periode van liefdesverdriet. Hoe is het mogelijk dat muziek zulke verschillende emoties losmaakt?
Muziek kan herinneringen naar boven halen die zo levendig zijn dat het lijkt alsof je er weer middenin staat. Maar hoe komt het dat sommige liedjes vrolijke, sociale herinneringen oproepen, terwijl andere juist gevoelens van weemoed of innerlijke rust naar boven halen? Een nieuwe studie van Goldsmiths University in Londen laat zien dat het niet alleen gaat om welke song we horen, maar ook om hoe die klinkt. De energie en het akoestische karakter van muziek bepalen mede het soort herinnering dat naar boven komt.
Muzikale herinneringen
Onderzoekers Safiyyah Nawaz en Diana Omigie vroegen 233 deelnemers om herinneringen te delen bij allerlei bij fragmenten van liedjes uit hun jeugd en vroege volwassenheid. Het ging hierbij zowel om zelfgekozen nummers als populaire liedjes uit die tijd. In totaal haalden ze op deze manier meer dan 1400 muzikale herinneringen op.
En wat bleek? Meer akoestische, rustigere nummers, bijvoorbeeld Debussy’s Clair de Lune, deden de proefpersonen vaak denken aan herinneringen met als thema romantiek, schoonheid, kalmte of verdriet. Deze herinneringen waren vaak heel persoonlijk, levendig en uniek, maar minder sociaal van aard. Daartegenover stonden de meer energieke, minder akoestische songs, zoals Trap Queen van Fetty Wap. Die bleken vooral herinneringen los te maken vol opwinding, plezier en sociale interactie. Interessant was ook dat deze herinneringen sneller naar boven kwamen bij de deelnemers.
Persoonlijke nummers
Opvallend is dat de flashbacks bij zelfgekozen nummers in de studie een stuk krachtiger zijn dan bij willekeurige hits. De herinneringen zijn specifieker, levendiger, positiever en worden door de deelnemers vaak als belangrijker ervaren. Dat laat zien dat de persoonlijke band met een liedje een extra laag toevoegt aan de kracht van muziek als geheugenanker.
De resultaten van het onderzoek gaan verder dan alleen een interessante observatie. Ze kunnen namelijk ook van waarde zijn om mensen met geheugenstoornissen, zoals Alzheimer, te behandelen. Muziek wordt al langer ingezet in zogenaamde reminiscentietherapieën, waarbij patiënten hulp krijgen bij het ophalen van herinneringen door bekende liedjes te draaien. Deze studie geeft nieuwe informatie over welke soorten muziek daarbij het meest geschikt kunnen zijn.
Onderzoeksleider Nawaz vertelt: “We kennen allemaal het gevoel dat een liedje je terugbrengt naar een tijd en plaats lang geleden, dat een levendige herinnering zich opeens weer voor je ogen afspeelt. Wat dit onderzoek laat zien, is dat eigenschappen van de muziek zelf, zoals het akoestische karakter, het volume en de energie, samenhangen met de emotionele lading en helderheid van die herinneringen. Akoestische nummers roepen vaak meer complexe emoties op, zoals romantiek en bewondering, terwijl hardere, energieke songs juist leiden tot sociale en opwindende herinneringen die mensen sneller ophalen uit de verre hoeken van hun brein.”
Database van muzikale herinneringen
Ze vervolgt: “Voor dit project verzamelden en analyseerden we meer dan 1400 muzikale herinneringen. Het was indrukwekkend om te zien hoe elk nummer gekoppeld is aan talloze persoonlijke momenten en hoe tijdloos muziek is.” Nawaz en haar team startte hiervoor een online archief van muzikale herinneringen. Met toestemming van deelnemers zijn sommige herinneringen daar nu al te lezen. Het doel is om de verzameling uit te breiden en ook ervaringen buiten de westerse muziekcultuur te documenteren.
Meer dan muziek alleen
Omigie benadrukt dat er meer speelt dan alleen de muzikale eigenschappen. “Onze analyse laat zien dat niet alleen de kenmerken van de muziek zelf belangrijk zijn, maar ook hoeveel iemand van een liedje houdt en hoe dierbaar het voor hem of haar is. We hopen dat toekomstig onderzoek meer inzicht geeft in hoe die persoonlijke factoren samen met muzikale elementen zorgen voor zulke diepe en betekenisvolle herinneringen.”
Of het nu gaat om een melancholieke pianomelodie of een stampende hit, muziek blijkt de sleutel tot ons geheugen. Rustige, akoestische liedjes openen vaak de deur naar intieme, emotionele herinneringen, terwijl energieke tracks ons terugbrengen naar sociale, vrolijke momenten uit het verleden. Juist omdat deze herinneringen zo persoonlijk en krachtig zijn, is muziek niet alleen een tijdmachine, maar mogelijk ook een medicijn voor de geest.
