Het Vera C. Rubin Observatorium heeft zijn eerste beelden als video vrijgegeven: een duizelingwekkende schatkist van 10 miljoen sterrenstelsels, 2.104 nieuwe asteroïden, pulserende sterren en adembenemende nevels. Een vervolg op het voorproefje van de grootste astronomische ontdekkingstocht ooit.
Het Vera C. Rubin Observatorium in Chili – ’s werelds krachtigste “kosmische filmcamera” met een 3.200-megapixel-sensor – heeft zijn eerste beelden eind juni vrijgegeven. Eerder schreven we al over de Nederlandse bijdrage aan deze revolutionaire telescoop en zijn baanbrekende 10-uurstest. Nu tonen video’s hoe Rubin tijdens zijn komende 10-jarige Legacy Survey of Space and Time (LSST) de astronomie gaat herschrijven.
De Kosmische Schatkist
Rubins eerste video – The Cosmic Treasure Chest – is een duizelingwekkende reis door de Virgocluster in het sterrenbeeld Maagd. Opgebouwd uit 1.100 losse opnamen, zoomt de animatie uit van twee sterrenstelsels naar een zee van 10 miljoen stelsels. Dit lijkt overweldigend, maar beslaat slechts 0,05% van de 20 miljard sterrenstelsels die Rubin gaat catalogiseren. Centraal staan elliptisch sterrenstelsel NGC 4261 en lensvormige buur NGC 4281, omringd door duizenden zwakkere stelsels. Deze eerste beelden tonen hoe Rubin Observatory donkere materiehalo’s en grootschalige kosmische structuren in kaart gaat brengen.
Asteroidenjacht in stroomversnelling
In slechts 10 uur ontdekte Rubin 2.104 nieuwe asteroïden – waarvan zeven aardscheerders (geen gevaar opleverende). Ter vergelijking: alle huidige telescopen samen vinden jaarlijks zo’n 20.000 exemplaren. Rubin zal deze jacht revolutioneren: binnen twee jaar verwacht het observatorium miljoenen nieuwe planetoïden op te sporen, plus interstellaire objecten zoals ‘Oumuamua‘ of de recent ontdekte ‘3I/ATLAS‘. Rubin zal naar verwachting het effectiefste instrument worden voor het detecteren van potentieel gevaarlijke asteroïden en interstellaire objecten, met een voorspelde vondst van miljoenen nieuwe planetoïden binnen twee jaar van nu.
Sterren als kosmische metronomen
Rubins derde video – Rhythms in the Stars – onthult subtiele pulsaties van 46 RR Lyrae-sterren, oudere sterren die als “kosmische metronomen” fungeren. Door hun voorspelbare helderheidsschommelingen (vaak binnen één dag) meten astronomen afstanden in de Melkweg. Rubin spotte ze in de richting van -wederom- de Virgocluster, maar ze bevinden zich relatief dichtbij in de galactische halo.
Tijdens de LSST zal Rubin 100.000 van deze pulserende sterren detecteren tot op 1 miljoen lichtjaar afstand. RR Lyrae-sterren fungeren als kosmische meetlinten om de structuur van de Melkweghalo te ontcijferen – een uitgestrekte regio van sterren en donkere materie die zich tot 1 miljoen lichtjaar uitstrekt, bijna halverwege het Andromedastelsel. Rubin’s unieke combinatie van gevoeligheid en snelheid maakt het de enige telescoop die duizenden zwakke RR Lyrae-sterren tegelijkertijd kan volgen.
Nevels in ongekend detail
Het laatste fragment toont de Trifidnevel (M20) en Lagunenevel (M8) op 5.000 lichtjaar afstand. Rubin legde hun gasstructuren en stofwolken vast in slechts 7 uur met 678 opnames. Beide zijn kraamkamers van nieuwe sterren, maar Rubin zal duizenden soortgelijke nevels gedurende de LSST monitoren op dynamische veranderingen.
Slot
Van het traceren van donkere materie – waar naamgeefster Vera Rubin pionierswerk in leverde – tot het voorspellen van asteroïdenbanen: Rubin zal ons begrip van het heelal fundamenteel verdiepen. De ‘ouverturebeelden’ van Rubin’s aanstaande decenniumlange ‘kosmische film’ zijn nog sprekender in video; we konden je deze niet onthouden.
