Haar asymmetrische mond verraadt dat ze niet oprecht blij is.
Sinds de beroemde kunstenaar Leonardo da Vinci in de vroege 16e eeuw Mona Lisa op het doek zette, zijn toeschouwers al geïntrigeerd door haar raadselachtige glimlach. Is ze eigenlijk wel blij? Of is ze verdrietig? Wat betekent haar glimlach precies? Het zijn vragen waar wetenschappers maar geen genoeg van kunnen krijgen. En in een nieuwe studie komen onderzoekers met een opvallende theorie.
Asymmetrisch
Het onderzoeksteam constateert dat de glimlach van Mona Lisa niet oprecht is. Dat ligt volgens de onderzoekers voornamelijk aan de asymmetrie van de mond. “Onze resultaten tonen aan dat ‘geluk’ alleen aan de linkerkant wordt uitgedrukt,” schrijven de onderzoekers in hun paper. “Naar aanleiding van invloedrijke theorieën in de emotie-neuropsychologie, moeten we hier de asymmetrische glimlach van Mona Lisa als ‘niet oprecht’ bestempelen. Zo’n glimlach doet zich ook voor wanneer iemand bijvoorbeeld liegt.”
Experiment
In de studie verzamelden de onderzoekers 42 proefpersonen. Vervolgens spiegelden de onderzoekers zowel de linkerkant, als de rechterkant van de mond van Mona Lisa. Hierdoor ontstond er een nieuwe afbeelding waar twee keer de linkerkant van de mond op te zien is, en een afbeelding met twee keer de rechterkant (zie afbeelding hieronder). De proefpersonen moesten beoordelen welke van de zes basisemoties er op beide afbeeldingen wordt uitgedrukt. Negenendertig personen (ofwel 92,8 procent) van de beoordelaars gaf aan dat de linkerhelft van de mond geluk uitstraalt, terwijl niemand datzelfde zei over de rechterkant. Vijfendertig personen vonden dat de rechterhelft een neutrale uitdrukking voorstelt, vijf vonden dat het afschuw uitstraalt en twee personen bestempelden de uitdrukking als verdriet.
Glimlach
De onderzoekers wijzen erop dat de spieren rond de ogen van Mona Lisa op het schilderij niet zijn aangespannen. Een oprechte glimlach zou die spieren juist wel laten samentrekken. Op zich is het niet zo heel verwonderlijk dat die glimlach na urenlang stilzitten wat verslapt. “Het is onwaarschijnlijk dat iemand die roerloos stil moet zitten constant oprecht geluk uitstraalt,” schrijven de onderzoekers. “De eenvoudigste verklaring is dat de asymmetrische glimlach van Mona Lisa voortkomt uit een gemaakte vrolijkheid, ondanks alle inspanningen van Leonardo die narren gebruikte om zijn modellen vrolijk te houden.”
Cryptische boodschappen
Maar volgens de onderzoekers zou er ook nog iets anders achter die asymmetrische glimlach kunnen zitten. Een theorie die eigenlijk veel intrigerender is. Zo zou het kunnen dat de kunstenaar de onoprechte glimlach opzettelijk op het witte doek zette. Het zou kunnen betekenen dat de glimlach van Mona Lisa cryptische boodschappen verbergt. Bijvoorbeeld dat dit in werkelijkheid een zelfportret is, of een portret dat verwijst naar een man, of misschien een overleden vrouw. “Terwijl de glimlach van Mona Lisa toeschouwers in zijn greep blijft houden, blijft de ware boodschap die het overbrengt ongrijpbaar,” besluiten de onderzoekers.
Over het schilderij is al ontzettend veel gezegd. Zo werd Mona Lisa al eerder met een schildklieraandoening gediagnosticeerd. De raadselachtige glimlach zou in deze theorie te maken hebben met een spierzwakte. Later werd deze diagnose in een andere studie ontkracht. Volgens de onderzoeker in kwestie zou Mona Lisa gewoon natuurlijker wijs scheef glimlachen.
