Een koude waterstofwolk die plotseling oplicht door intense straling van een ster zou wel eens kunnen verklaren waar het signaal, dat onderzoekers al bijna 50 jaar in zijn greep houdt, vandaan kwam.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw speuren astronomen van het Ohio State University Radio Observatory de hemel af, op zoek naar radiosignalen afkomstig van buitenaards leven. En op 15 augustus 1977 gebeurt het ongelofelijke: astronoom Jerry Ehman onderzoekt de gegevens die de radiotelescoop heeft verzameld en ziet plotseling een krachtig, smalbandig radiosignaal. Het signaal trekt onmiddellijk zijn aandacht. In zijn enthousiasme omcirkelt hij het signaal en schrijft in de kantlijn het veelzeggende ‘Wow!’ erbij. En zo is het Wow!-signaal geboren.
Wow!-signaal
Al tientallen jaren zoeken astronomen naar radiosignalen die mogelijk van (intelligent) buitenaards leven afkomstig zijn. Maar tot nu toe zonder resultaat. Behalve dan dat ene mysterieuze radiosignaal: het beruchte Wow!-signaal. Hoewel het al bijna vijftig jaar geleden is, blijft het Wow!-signaal, dat slechts één keer is opgevangen en waarvan de oorsprong nooit is achterhaald, de gemoederen bezighouden. Het is zelfs één van de meest raadselachtige radiosignalen die ooit zijn opgevangen. De sterke intensiteit en smalle bandbreedte nabij de 1420 MHz waterstoflijn maakten het tot een mogelijk teken van buitenaardse intelligentie. Maar was dit signaal écht afkomstig van een buitenaardse beschaving, of is er misschien toch een andere verklaring voor?
Hoewel men ‘hoopte’ dat het Wow!-signaal van buitenaardse wezens afkomstig zou zijn, is er nooit bewijs gevonden dat het signaal daadwerkelijk (opzettelijk) door aliens is verstuurd. Belangrijkste tegenargument voor dat idee is wel dat het slechts eenmalig is opgevangen. Als aliens het radiosignaal uitzenden om contact te maken, zou je verwachten dat ze dat herhaaldelijk doen. “Een andere mogelijkheid is dat het signaal niet bedoeld was voor de aarde, maar ‘weg is gelekt’ uit de communicatie tussen een beschaving en één van diens ruimtevaartuigen,” vertelde amateur-astronoom Alberto Caballero eerder. Het is trouwens ook niet de eerste keer dat wordt gesuggereerd dat het signaal misschien helemaal niet van buitenaardse wezens afkomstig is. Zo verscheen er een paar jaar geleden nog een studie die suggereerde dat kometen de oorzaak van het signaal waren – iets wat overigens door veel wetenschappers direct alweer in twijfel werd getrokken.
Om het Wow!-signaal te duiden, zijn onderzoekers het zogenoemde Arecibo Wow!-project, gestart; een ambitieus plan om naar soortgelijke signalen te zoeken in oude gegevens van het voormalige Arecibo-observatorium. Dit observatorium was één van de grootste en krachtigste radiotelescopen ter wereld. Van 2017 tot 2020 bestudeerde het team verschillende hemellichamen op frequenties van 1 tot 10 GHz met de beroemde 305-meter telescoop van het observatorium. In 2023 zette het project de waarnemingen voort met een 12-meter telescoop op 8 GHz, met een focus op rode dwergsterren die mogelijk bewoonbare planeten herbergen.
Soortgelijk signaal
En nu komen onderzoekers met groot nieuws. “Onze meest recente waarnemingen, uitgevoerd tussen februari en mei 2020, hebben soortgelijke smalbandige signalen nabij de waterstoflijn opgeleverd,” vertelt onderzoeker Abel Méndez. “Deze signalen waren overigens wel minder intens dan het oorspronkelijke Wow!-signaal.”
Geen ‘hallo’
Na analyse van de nieuwe gegevens, denken de onderzoekers dat het Wow!-signaal (helaas) geen ‘hallo’ van een alien was. Zo suggereert hun onderzoek dat het raadselachtige signaal is ontstaan door een bijzondere astrofysische gebeurtenis. Mogelijk is het signaal het gevolg van een plotselinge helderheid van een koude waterstofwolk door sterke straling van een tijdelijke bron, zoals een uitbarsting van een magnetar of een ‘soft gamma repeater’ (een astronomisch object dat af en toe, met onregelmatige tussenpozen van meerdere jaren, krachtige uitbarstingen van röntgen- en gammastraling produceert). Dergelijke zeldzame gebeurtenissen kunnen ervoor zorgen dat waterstofwolken tijdelijk veel feller stralen, wat de kortdurende aard van het Wow!-signaal zou kunnen verklaren.
Buitenaards leven
Deze hypothese verklaart niet alleen de unieke kenmerken van het Wow!-signaal. Het laat ook zien dat we voorzichtig moeten zijn om elk raadselachtige signaal meteen als een teken van buitenaards leven te bestempelen. “Ons onderzoek suggereert dat het Wow!-signaal waarschijnlijk de eerste keer was dat we een ‘maser-achtige’ emissie van de waterstoflijn hebben geregistreerd,” stelt Méndez. “Deze hypothese zou ons begrip van dergelijke signalen kunnen herdefiniëren en invloed kunnen hebben op hoe we in de toekomst naar buitenaards leven zoeken.”
Sisser
Al met al loopt het verhaal van het Wow!-signaal, als de onderzoekers het bij het juiste eind blijken te hebben, met een sisser af. De studie biedt namelijk een nieuwe, ‘natuurlijke’ verklaring voor het mysterieuze Wow!-signaal, dat onderzoekers al bijna 50 jaar in zijn greep houdt. Het team vermoedt zelfs dat de precieze bron van het Wow!-signaal – of soortgelijke signalen – kunnen worden opgespoord door te kijken naar de sterren en andere objecten in de buurt van koude waterstofwolken.
Het betekent dat we nog altijd geen bewijs hebben gevonden voor het bestaan van buitenaards leven. Voorlopig lijken we dus nog steeds alleen te zijn in de uitgestrektheid van het universum.
