Onderzoekers hebben bijzondere markeringen gevonden in een Turkse tempel die mogelijk een 365-dagen zonnekalender representeren, compleet met 12 maancycli en extra dagen.
Göbekli Tepe is een oude archeologische site in het zuidoosten van Turkije en wordt beschouwd als een van de oudste bekende tempels ter wereld. Op het terrein zijn grote, ronde en rechthoekige pilaren te vinden die versierd zijn met gedetailleerde reliëfs van dieren en abstracte symbolen. Onlangs hebben onderzoekers op een van deze pilaren een bijzondere ontdekking gedaan: zo vermoeden ze de oudste zonnekalender ter wereld te hebben gevonden.
V-vormige symbolen
Op de betreffende pilaar staan opvallende V-vormige symbolen. En in een nieuwe studie hebben onderzoekers deze inkervingen opnieuw grondig bestudeerd. Ze vermoeden dat elk V-symbool een dag vertegenwoordigt. Deze ontdekking heeft hen geholpen om op de pilaar een zonnekalender van 365 dagen te reconstrueren, met 12 maancycli en 11 extra dagen.
Zomerzonnewende
De zomerzonnewende (het moment in het jaar waarop de zon haar hoogste punt aan de hemel bereikt tijdens de zomer) lijkt als een aparte, speciale dag te worden afgebeeld. Dit wordt weergegeven door een V-symbool dat rond de nek van een vogelachtig wezen is geplaatst, vermoedelijk een weergave van het sterrenbeeld dat met de zomerzonnewende werd geassocieerd. In de buurt gevonden beelden, mogelijk van goden, hebben ook soortgelijke V-markeringen rond hun nek.
Oudste kalender
Het onderzoek suggereert dat mensen in vervlogen tijden hun observaties van de zon, maan en sterren konden bijhouden met een zonnekalender. Deze kalender was ontworpen om de tijd te volgen en de seizoensveranderingen te markeren. Omdat zowel de maan- als de zoncycli zijn afgebeeld, kunnen de beitelingen de oudste bekende ‘lunisolaire kalender’ vertegenwoordigen. Deze kalender, gebaseerd op de fasen van de maan en de stand van de zon, is duizenden jaren ouder dan andere bekende kalenders van dit type.
Komeetinslag
Volgens onderzoekers hebben mensen de beitelingen op de pilaar in Göbekli Tepe mogelijk aangebracht om een belangrijke datum vast te leggen, namelijk het moment waarop een groep komeetfragmenten de aarde raakte, rond 10.850 voor Christus. De komeetinslag zou een mini-ijstijd hebben ingeluid die meer dan 1.200 jaar duurde en leidde tot het uitsterven van veel diersoorten. Het zou ook veranderingen in levensstijl en landbouw hebben teweeggebracht, die waarschijnlijk hebben bijgedragen aan de opkomst van beschavingen kort daarna in ‘de vruchtbare halve maan van West-Azië’: een historisch en geografisch gebied in het Midden-Oosten dat bekend staat om zijn rijke landbouwgrond en vroege landbouwontwikkeling.
Tauriden
Een andere pilaar op de site lijkt de meteorenzwerm Tauriden te tonen. Deze zwerm, die wordt beschouwd als de bron van de komeetfragmenten, duurde 27 dagen en kwam uit de richtingen van de sterrenbeelden Waterman en Vissen.
Belangrijke rol
Kortom, alles wijst erop dat onderzoekers hier mogelijk de oudste zonnekalender ter wereld hebben ontdekt, gemaakt als herdenkingsmonument voor een verwoestende komeetinslag. De beitelingen hebben waarschijnlijk duizenden jaren lang een belangrijke rol gespeeld voor de mensen van Göbekli Tepe. Dit suggereert dat de komeetinslag misschien een nieuwe cultus of religie heeft geïntroduceerd, die invloed heeft gehad op de ontwikkeling van de beschaving. De vondst bevestigt ook de theorie dat de aarde vaker komeetinslagen ervaart wanneer de baan van onze planeet door de paden van rondcirkelende komeetfragmenten gaat, wat wij doorgaans als meteorenzwermen zien.
Precessie
De vondst toont ook aan dat vroegere mensen in staat waren om data vast te leggen met behulp van precessie; de wiebel van de aardas die de sterrenbeelden aan de hemel beïnvloedt. Dit gebeurde minstens 10.000 jaar voordat Hipparchus uit het oude Griekenland dit fenomeen in 150 voor Christus documenteerde.
Deze bevindingen suggereren dat Göbekli Tepe niet alleen een belangrijk religieus en ceremonieel centrum was, maar ook een cruciaal punt van astronomische observatie en tijdsregistratie. “Het lijkt erop dat de mensen van Göbekli Tepe uitstekende sterrenkijkers waren,” stelt onderzoeker Martin Sweatman. “Dit was overigens wel te verwachten, aangezien hun wereld werd verwoest door een komeetinslag. Deze gebeurtenis kan de opkomst van een nieuwe religie hebben aangewakkerd en veranderingen in de landbouw hebben veroorzaakt om het koude klimaat te overleven. Hun pogingen om hun waarnemingen vast te leggen kunnen de eerste stappen zijn geweest naar de ontwikkeling van het schrift duizenden jaren later.”
