Een groot Amerikaans onderzoek toont aan dat het vervangen van boter door plantaardige oliën het risico op vroegtijdig overlijden aanzienlijk kan verminderen. Deze bevinding staat haaks op recente internettrends waarin plantaardige oliën, en met name zaadoliën zoals soja-, mais-, saffloer- en koolzaadolie, vaak worden afgeschilderd als ‘giftig’ of ‘ontstekingsbevorderend’.
De studie, gepubliceerd in het vakblad JAMA Internal Medicine, volgde ruim 221.000 Amerikaanse volwassenen over een periode van 33 jaar. Onderzoekers van Harvard verzamelden elke vier jaar gedetailleerde voedingsgegevens en registreerden uiteindelijk bijna 51.000 sterfgevallen. Dankzij deze langdurige en herhaalde metingen konden ze het werkelijke voedingspatroon van de deelnemers nauwkeurig in kaart brengen, in tegenstelling tot eerdere studies die vaak slechts een momentopname maakten. De resultaten van de studie waren helder: mensen die veel boter consumeerden, hadden een 15 procent hoger risico op vroegtijdig overlijden vergeleken met degenen die weinig boter aten, terwijl liefhebbers van plantaardige oliën een 16 procent lager sterfterisico lieten zien.
Niet alle oliën zijn hetzelfde
Deze bevindingen hebben directe praktische implicaties. Hoofdonderzoeker Dong Wang stelt dat het dagelijks vervangen van ongeveer drie klontjes boter (15 gram) door één eetlepel plantaardige olie het sterfterisico met maar liefst 17 procent kan verlagen. Niet alle oliën leverden echter dezelfde voordelen op. Het onderzoek richtte zich specifiek op vijf varianten: olijfolie, canola-olie (koolzaadolie), sojaolie, maisolie en saffloerolie. Vooral olijfolie, koolzaadolie en sojaolie bleken sterk geassocieerd met een lager sterfterisico, terwijl het effect bij mais- en saffloerolie minder uitgesproken was. Daarnaast daalde bij deelnemers met een hoge inname van plantaardige oliën het risico op kankersterfte met 11 procent en op hart- en vaatziekten met 6 procent, terwijl boterliefhebbers juist een 12 procent hoger risico op kankersterfte ondervonden.
Minder verzadigde vetten
Wat maakt plantaardige oliën zo gunstig? De onderzoekers wijzen op de vetzuursamenstelling: plantaardige oliën zijn rijk aan onverzadigde vetten, terwijl boter voornamelijk verzadigde vetten bevat. Decennia van onderzoek tonen aan dat onverzadigde vetten de cholesterolwaarden verbeteren, ontstekingen verminderen en het sterfterisico verlagen. Deze uitkomsten sluiten naadloos aan bij de huidige voedingsrichtlijnen van de Nederlandse Gezondheidsraad, die aanbevelen om verzadigde vetten te vervangen door onverzadigde. Voor consumenten betekent dit een simpele, haalbare aanpassing: vaker plantaardige oliën gebruiken bij koken en bakken kan al een verschil maken voor de gezondheid.
Influencers beweren het tegendeel
Toch staan deze conclusies haaks op de boodschappen die rondgaan op sociale media. Veel influencers bestempelen zaadoliën als ‘industriële’ en zwaar bewerkte producten, rijk aan omega-6 vetzuren die volgens hen ontstekingen zouden aanwakkeren. Zij pleiten voor traditionele vetbronnen zoals boter en dierlijke vetten, die zij als natuurlijker en gezonder presenteren. Deze ideeën winnen aan populariteit, vaak gevoed door een bredere afkeer van bewerkte voedingsmiddelen, maar ze worden door deze studie tegengesproken.
Studie kent beperkingen
Ondanks de opzet kent het onderzoek ook beperkingen. Zo zijn de voedingsgegevens gebaseerd op zelfrapportages, wat ruimte laat voor onnauwkeurigheden doordat mensen hun consumptie kunnen onderschatten of vergeten. Bovendien bestond de onderzoeksgroep vooral uit hoogopgeleide, witte zorgprofessionals, wat de toepasbaarheid op andere bevolkingsgroepen mogelijk beperkt. Verder was de gemiddelde inname van plantaardige oliën relatief laag, wat mogelijk betekent dat de gezondheidsvoordelen bij hogere consumptie nog groter zouden kunnen zijn. Ten slotte blijft het lastig om met zekerheid te stellen dat de gevonden effecten volledig toe te schrijven zijn aan de vetinname, aangezien andere leefstijlfactoren, zoals beweging of rookgedrag, een rol kunnen spelen, zelfs na statistische correcties.
