Mier ter grootte van een kolibrie plaatst wetenschappers voor een raadsel

De gefossiliseerde reuzenmier is gevonden in Canada. Al eerder is dezelfde soort in Duitsland opgegraven. Maar hoe heeft dit insect tussen verschillende continenten kunnen reizen?

Dat er in vervlogen tijden gigantische dieren over de aarde struinden, weten we al langer. Ook de uitgestorven mier Titanomyrma kan in dat lijstje worden geschaard. Deze reuzenmier was werkelijk reusachtig; zo was hij net zo groot als een kolibrie! Onderzoekers hebben nu een nieuw gefossiliseerd exemplaar beschreven, gevonden in Canada. Dat de mier op deze plek is aangetroffen is alleen best gek. Het roept interessante vragen op over hoe dieren, en in het bijzonder dit insect, zich zo’n 50 miljoen jaar geleden over het noordelijk halfrond verplaatsten.

Ontdekking
Het nieuwe fossiel werd ontdekt door de toevallige voorbijganger Beverley Burlingame, een inwoner van de Canadese stad Princeton, gelegen in het zuiden van British Columbia. Vervolgens werd het via het museum van de stad beschikbaar gesteld aan wetenschappers.

De gigantische fossiele mier Titanomyrma, onlangs ontdekt in de Allenby Formation nabij de Canadese stad Princeton in British Columbia. Afbeelding: Bruce Archibald

De ontdekking van de reuzenmier in Canada is bijzonder, zo valt er te lezen in het vakblad The Canadian Entomologist. Het is namelijk de eerste Titanomyrma die op Canadese bodem is gevonden.

Andere vondsten
Het is overigens niet het eerste Titanomyrma-fossiel dat aan de andere kant van de Atlantische Oceaan is aangetroffen. Zo ontdekten wetenschappers ongeveer tien jaar geleden een exemplaar in de Verenigde Staten. De mier leefde zo’n vijftig miljoen jaar geleden in Wyoming.

De uitgestorven reuzenmier Titanomyrma, die meer dan tien jaar geleden gevonden is in Wyoming. Het gefossiliseerde exemplaar wordt op deze foto vergeleken met een kolibrie, wat de enorme omvang van dit gigantische insect benadrukt. Afbeelding: Bruce Archibald

“Deze mier en het nieuwe fossiel gevonden in Canada zijn van een vergelijkbare leeftijd als andere Titanomyrma-fossielen die al langer geleden in Duitsland en Engeland zijn gevonden,” vertelt onderzoeker Bruce Archibald. “Dit roept de vraag op hoe deze insecten tussen continenten reisden – en bijna tegelijkertijd aan beide zijden van de Atlantische Oceaan verschenen.”

Tropisch klimaat
Bekend is dat de enorme mieren in een tropisch klimaat leefden. En dus kwamen ze ook in Europa voor, waar de temperatuur tussen 53 en 34 miljoen jaar geleden een stuk hoger lag. De continenten lagen bovendien dichtbij elkaar en de zeespiegel was laag. Dat verklaart dan ook deels hoe de mieren zowel in Europa als in Amerika konden voorkomen: Europa en Noord-Amerika waren destijds door het Noordpoolgebied over land verbonden.

Noordpool
Om dus de continenten over te steken, moesten dieren de noordpool trotseren. Toch was dat niet zo gemakkelijk voor de reuzenmier. Hoewel de Noordpool destijds lang niet zo koud was als nu, was het waarschijnlijk toch te koud voor Titanomyrma, die was aangepast aan tropische temperaturen. En dus staan wetenschappers voor een raadsel. Want hoe kan Titanomyrma dan aan beide zijden van de Atlantische Oceaan zijn aangetroffen, terwijl het op de Noordpool lang niet warm genoeg was naar de zin van de reuzenmier?

Korte, warmere periodes
Al in 2011 stelden de onderzoekers een mogelijke verklaring voor. Zo is het bekend dat de Noordpool gedurende korte perioden opeens opwarmde, als gevolg van koolstofdioxide dat vrijkwam uit sedimenten. De mieren maakten mogelijk van die warme periodes gebruik om de lange wandeling te maken, zo opperden de onderzoekers. Dit zou alleen wel betekenen dat Titanomyrma niet in de oude, gematigde Canadese hooglanden voorkwam, omdat het daar waarschijnlijk tevens te koud was. Maar de huidige vondst bewijst nu het tegendeel.

Mysterie
Het verhaal van Titanomyrma is dus met de ontdekking van het nieuwe fossiel wederom een tikkie mysterieuzer geworden. Wat het ook niet makkelijker maakt, is dat het Canadese fossiel tijdens de fossilisatie door geologische druk vervormd is. Hierdoor is het onmogelijk geworden om de ware levensgrootte vast te stellen. Hoewel dus bekend is dat Titanomyrma een gigantische omvang moet hebben gehad, kan er niet met zekerheid worden gesteld hoe groot het Canadese exemplaar precies was. “Misschien was het een kleinere soort en door zijn geringere omvang aangepast aan koelere klimaten,” oppert Archibald. “Maar het kan ook zijn dat hij wel gigantisch was. In dit geval is misschien onze theorie over hun klimatologische tolerantie – en dus hoe ze het Noordpoolgebied overstaken – verkeerd.”

Het raadsel van Titanomyrma is dus nog lang niet opgelost. Door verschillende fossielen met elkaar te vergelijken, hopen de onderzoekers meer te weten te komen. “We zullen meer fossielen moeten vinden,” zegt Archibald. De vraag is of onze ideeën over de ecologie van Titanomyrma, en dus over hun verspreiding, moeten worden herzien. Voorlopig blijft het een mysterie.”

Bronmateriaal

"'Giant' ant fossil raises questions about ancient Arctic migrations" - Simon Fraser University
Afbeelding bovenaan dit artikel: Bruce Archibald

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd