Het moet een schok zijn geweest voor de Britse wetenschappers: door de stevige storm die afgelopen herfst in hun land woedde, konden de Britten geen fatsoenlijk kopje thee meer zetten.
Storm Ciaran veroorzaakte in het zuiden van het Verenigd Koninkrijk niet alleen een enorme berg schade, maar had ook nog een ander bijzonder effect: door de extreem lage luchtdruk tijdens de storm kwam het kookpunt van water onder de 100 graden te liggen, eigenlijk te weinig voor een goede kop thee, grappen de meteorologen van de University of Reading. Het water in Reading kookte ten tijde van de storm al bij 98 graden.
Die bewuste ochtend
Op de ochtend van 2 november, toen de storm in zijn volle omvang over de stad raasde, zette onderzoeker Caleb Miller snel apparatuur klaar in zijn laboratorium om het kookpunt van water nauwkeurig te meten. “Door de storm Ciaran ging de aandacht vooral naar de wind en regen die buiten het Verenigd Koninkrijk teisterden. Als experimenteel wetenschapper zag ik echter een kans om binnenshuis enkele metingen te doen van de eigenschappen van kokend water tijdens lage atmosferische druk”, aldus Miller. Medeonderzoeker Alec Bennett vertelt: “Het effect van druk op de kooktemperatuur is al lang bekend bij bergbeklimmers, maar Ciaran zorgde ervoor dat dit effect ook in een groot gebied plaatsvond.”
Met de waterkoker aan de slag
De onderzoekers pakten er een doodgewone elektrische waterkoker bij in combinatie met professionele temperatuursensoren. Meer was niet nodig om de vergelijking te kunnen maken met eerdere kookpunten die onder verschillende luchtdrukomstandigheden met hetzelfde apparaat waren waargenomen. Samen toonden de experimenten de duidelijke relatie aan tussen luchtdruk en kooktemperatuur.
Om het bredere regionale effect van de storm op het kookpunt van water te onderzoeken, combineerden de onderzoekers weerdata van onder meer drukmetingen van het Reading University Atmospheric Observatory en gegevens van weerstations langs de weg in Zuid-Engeland. Dit hielp hen om de beweging van de storm te volgen tijdens het ontbijt, hét moment voor een stevig kopje thee.
Niet heet genoeg
Ze ontdekten dat het drukminimum tijdens de vroege ochtenduren noordoostwaarts door de regio bewoog, wat samenviel met de gebruikelijke ontbijttijden. Op het hoogtepunt van storm Ciaran daalde het kookpunt van water in sommige gebieden tot net boven de 98 graden Celsius, ongeveer 2 graden lager dan normaal. En dat is eigenlijk niet heet genoeg voor een echt goed kopje thee, aldus theedeskundigen. Zij stellen dat de ideale theezettemperatuur tussen de 98 en 100 graden ligt. Water dat minder heet is, haalt niet de volle smaak uit de theeblaadjes.
Hoofdonderzoeker professor Giles Harrison reageert: “Net als veel Britten heb ik mijn kopje thee in de ochtend nodig. Hoewel ik weet dat het kookpunt van water varieert door de luchtdruk, had ik niet verwacht dat een storm de kooktemperatuur onder de aanbevolen hoeveelheid graden voor een fatsoenlijk kopje thee zou brengen. Weer kan subtiele effecten hebben.”
Onverwachte effecten
Volgens de studie zijn ongeveer 20 miljoen mensen in Londen en Zuidoost-Engeland getroffen door dit leed. Theoretisch gezien zouden ze een iets minder smakelijk kopje thee hebben gedronken die bewuste ochtend. Het is natuurlijk geen serieus probleem, maar het maakt wel duidelijk dat extreem weer onverwachte effecten kan hebben op het dagelijks leven.
Het kookpunt van water is 100 graden bij 1 atmosfeer (1,013 bar). De luchtdruk verandert onder invloed van het weer en de hoogte. Op de Mount Everest bijvoorbeeld is de luchtdruk ongeveer 0,31 bar. Het kookpunt van water zakt daardoor naar 71 graden. In een gemiddeld wintersportdorpje is het kookpunt ongeveer 95 graden. Stop je datzelfde water echter in een hogedrukpan, die is ingesteld op 1 of 2 bar overdruk dan verandert de kooktemperatuur naar respectievelijk 120 en 130 graden.
