Ben je erg consciëntieus van aard of heel extravert dan heb je minder kans om de diagnose dementie te krijgen, blijkt uit nieuw onderzoek. En de reden is niet, zoals vaak gedacht, dat mensen met bepaalde karaktereigenschappen nu eenmaal gezonder leven en daardoor minder vaak dement worden.
Want onderzoekers van onder meer de Amerikaanse University of California ontdekten dat er niet meer schade te zien is in het brein bij bijvoorbeeld minder consciëntieuze mensen. Het lijkt er eerder op dat mensen met bepaalde karaktertrekken beter kunnen omgaan met de symptomen van dementie. De verschillen zijn behoorlijk groot. “Een 10 procent verschil in consciëntieus zijn, wordt in verband gebracht met een 14 procent kleinere kans om later een dementiediagnose te krijgen”, legt onderzoeker Emorie Beck van UC Davis uit aan Scientias.nl. Voor neurotische karaktertrekken en negatieve emoties geldt juist dat ze de kans op de ziekte met zo’n 13 procent vergroten. En een verschil van 10 procent in extraversie verkleint de kans op dementie met 5 procent. “Een andere manier om ernaar te kijken is dat twee mensen met een verschil van 10 procent op het gebied van consciëntieus zijn een verschil van 14 procent hebben wat betreft hun kans om de diagnose dementie te krijgen”, aldus Beck.
Gezonde leefstijl
Beck en haar collega’s analyseerden data van acht eerder verschenen studies met in totaal meer dan 44.000 deelnemers van wie er iets meer dan 1700 dementie kregen. Ze vergeleken de prestaties op cognitieve tests en de staat van de hersenen bij autopsie met de karaktertrekken uit de ‘big five’ – consciëntieusheid, extraversie, openheid, neuroticisme en vriendelijkheid – en algemeen welzijn (positieve en negatieve emoties en tevredenheid).
Er werd altijd gedacht dat je karakter invloed heeft op je kans op dementie via je gedrag, legt Beck uit. Mensen die bijvoorbeeld erg consciëntieus zijn eten vaker gezond en zorgen beter voor hun gezondheid, waardoor ze op de lange termijn minder snel ziek worden.
En die vlieger leek in eerste instantie ook nu op te gaan. De onderzoekers ontdekten dat hoge scores op negatieve eigenschappen, zoals neuroticisme en lage scores op positieve karaktertrekken, zoals consciëntieus zijn, leiden tot een hoger risico op de diagnose dementie.
Iets anders aan de hand
Maar gek genoeg bleek er in de hersenen helemaal niets terug te vinden van die hogere kans op dementie door een ongezondere leefstijl. Er moest dus iets anders aan de hand zijn. “Dit verraste ons het meest”, zegt Beck. “Als het karakter een voorspeller is van de prestaties op cognitieve tests, maar niet van wat er in de hersenen gebeurt, wat is er dan aan de hand?”
Wat zou kunnen, is dat bepaalde karaktertrekken mensen weerbaarder maken tegen de schade die dementie aanricht. Deze mensen vinden manieren, of ze zich daar nu bewust van zijn of niet, om te kunnen omgaan met de beperkingen. Er waren mensen bij tijdens de studie, bij wie forse schade in de hersenen zichtbaar was, maar die toch nauwelijks slechter scoorden op de cognitieve tests.
Op routine
“We zien karaktertrekken als neigingen richting een specifiek patroon van gedachten, gevoelens en gedrag. Dus iemand die erg extravert is, is geneigd om specifiek sociaal gedrag te vertonen en daar meer positieve gevoelens uit te halen. Daardoor zoekt diegene misschien eerder steun bij iemand die kan helpen om te navigeren in de wereld als ze zelf cognitief achteruitgaan. Consciëntieuze mensen hebben dan weer gedragingen en routines waar ze op kunnen vertrouwen waardoor ze ondanks hun achteruitgang kunnen blijven functioneren”, verklaart de onderzoeker.
“Op bepaalde manieren vinden we dit eigenlijk goed nieuws: ook al kunnen we de ziekte zelf niet voorkomen, we kunnen mogelijk wel de symptomen beperken en de kans op cognitieve achteruitgang verminderen”, legt Beck uit. “Zo is er een andere studie waarin collega’s karakter en veerkracht vergeleken met neuropathologie. Daaruit bleek dat mensen die erg consciëntieus zijn of juist niet neurotisch meestal een beter dan verwachte cognitieve functie hebben gezien de schade in hun brein.”
Lang gezond leven
De onderzoekers keken ook naar andere factoren die invloed konden hebben op de relatie tussen persoonlijkheid en dementie, zoals leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. “Maar we vonden nauwelijks bewijs voor deze factoren, behalve dat het beschermende effect van consciëntieus zijn toenam met de jaren.”
Wat ze echter niet hebben onderzocht, is dat dit beschermende effect van bepaalde karaktertrekken mogelijk komt door de zogenoemde compressie van morbiditeit. “Dat betekent dat mensen een relatief lange tijd gezond leven met minimale gezondheidsklachten en dat ze snel achteruitgaan vlak voordat ze overlijden. Dat zou ook nog een verklaring kunnen zijn.” Daarom is er meer onderzoek nodig naar het verband tussen karakter en de kans op dementie. De onderzoekers gaan onder meer inzoomen op mensen die heel weinig problemen hebben, terwijl hun hersenen juist erg aangetast zijn.
Wat je zelf kunt doen
Ondertussen vindt Beck het geen gek idee als mensen die nu niet zo consciëntieus zijn, proberen daar beter in te worden. “Ze zouden een plan kunnen maken om beter te eten, sport in te plannen in hun dag en meer proactief te zijn op het gebied van hun gezondheid, denk aan preventieve zorg of supplementen. Dat is allemaal consciëntieus gedrag dat hun gezondheid verbetert. Na verloop van tijd, als dit gewoontes worden, kunnen deze orde en planning doorsijpelen in andere domeinen van je leven, zoals werk en relaties. Dat betekent dat oefenen met consciëntieus zijn werkelijk kan leiden tot veranderingen in je score op de eigenschap”, aldus de onderzoeker. “En als je worstelt met negatieve emoties of erg neurotisch bent, dan raden we psychotherapie aan. Er is bewijs dat in slechts zes maanden mensen hun neuroticisme behoorlijk kunnen verminderen, wat op de lange termijn de kans op een aantal chronische ziektes, zoals dementie, laat afnemen.”
