Mensen op Kaapverdië evolueerden door toedoen van malaria razendsnel

In slechts 500 jaar tijd won een genetische mutatie die mensen resistent maakt voor malaria terrein.

Dat schrijven onderzoekers in het blad eLife. Het gaat volgens hen om één van de snelste en meest ingrijpende veranderingen die ooit in het menselijk genoom zijn waargenomen.

Portugezen
Tot 1450 was de eilandengroep Kaapverdië onbewoond. Dat veranderde toen de Portugezen de eilanden koloniseerden. Ze kwamen niet alleen, maar brachten Afrikaanse slaven mee die op de eilanden aan het werk werden gezet. Deze slaven droegen een genetische mutatie bij zich waar de Portugezen niet over beschikten en die voorkomt dat de veelvoorkomende malariaparasiet Plasmodium vivax rode bloedcellen binnendringt.

De tijd verstreek en de Afrikanen vermengden zich met de Europeanen. Sommige van hun kinderen erfden de genetische mutatie. Anderen niet. Deze kinderen kregen ook weer kinderen die – afhankelijk van het feit of hun ouders over de genetische mutatie beschikten – deze wel of niet erfden. En zo volgde generatie na generatie elkaar op. Je zou daarbij misschien verwachten dat de frequentie van de genetische mutatie gedicteerd wordt door het Afrikaanse aandeel in de genenpoel. Maar wat onderzoekers nu ontdekt hebben, is dat de genetische mutatie met name op eilanden waar malaria veel voorkomt veel sneller is opgerukt dan je afgaand op dat Afrikaanse aandeel zou verwachten. Het wijst erop dat mensen met de genetische mutatie op deze eilanden sterk in het voordeel waren. Ze hadden betere overlevingskansen en daarmee ook een grotere kans om zichzelf voort te planten en de genetische mutatie aan de volgende generatie mee te geven. Het resultaat is dat de genetische mutatie – evolutionair gezien – in zeer korte tijd is opgerukt.

Santiago
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze het DNA van 563 Kaapverdianen onderzochten. Ze keken daarbij hoe vaak de tegen malaria beschermende mutatie op de verschillende eilanden voorkomt. Heel specifiek vergeleken ze daarbij het eiland Santiago – waar malaria veel voorkomt – met andere Kaapverdische eilanden waar de ziekte minder vaak opduikt. Zo ontdekten ze dat de beschermende mutatie veel vaker op Santiago voorkomt dan je zou verwachten als je kijkt naar het aandeel dat Afrika heeft in de herkomst van deze mensen.

Ogenblik
Volgens de onderzoekers wijst alles erop dat mensen op Santiago zich heel recent en snel – in een periode van zo’n twintig generaties – hebben aangepast aan de constante dreiging die malaria vormt. Het is zeker niet voor het eerst dat onderzoekers bewijs vinden dat mensen evolueren. Maar eerdere (recente) voorbeelden van genetische aanpassingen speelden vaak op tijdschalen van tientallen tot honderdduizenden jaren. En hier zien onderzoekers hoe een populatie in slechts 500 jaar vrijwel resistent wordt voor malaria. “Dat is evolutionair gezien slechts een ogenblik,” zo stelt onderzoeker Iman Hamid.

Het roept de vraag op of er misschien nog meer voorbeelden van razendsnelle evolutie onder mensen te vinden zijn. De wetenschappers hopen daar de komende tijd verder in te duiken. Ze zullen zich daarbij opnieuw richten op migrerende populaties die zich verplaatsen naar heel andere gebieden – met heel andere ziekten.

Wij mensen evolueren nog steeds. Meer weten? Lees er hier alles over!

Bronmateriaal

"Malaria threw human evolution into overdrive on this African archipelago" - Duke University
Afbeelding bovenaan dit artikel: 41330 from Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd