Bij ADHD’ers denk je misschien aan drukke, snel afgeleide mensen, die altijd te laat komen. Maar het zijn ook creatieve snelle denkers, die als eerste een oplossing weten voor je problemen. Nieuw onderzoek van de Radboud Universiteit bevestigt dat laatste en heeft er ook een verklaring voor.
Juist dát hun gedachten vaak afdwalen, maakt mensen met ADHD creatiever, stellen de Nijmeegse onderzoekers, die voor het eerst de link tussen de aandachtsstoornis en creativiteit verklaren. Ze voerden twee studies uit met verschillende groepen ADHD-patiënten en gezonde controlegroepen, afkomstig van het vasteland van Europa en het Verenigd Koninkrijk. In totaal namen 750 mensen deel. Door de resultaten van twee afzonderlijke groepen te analyseren, werden de bevindingen betrouwbaarder, legt hoofdonderzoeker Han Fang van het Radboud Universitair Medisch Centrum uit.
Beide groepen patiënten vertoonden klassieke ADHD-kenmerken, zoals gebrek aan concentratie, impulsiviteit en de neiging om af te dwalen van het onderwerp. En wat ook duidelijk werd: hoe meer ADHD-symptomen ze hadden, hoe vaker hun gedachten afdwaalden, dus hoe meer ze aan hun eigen dingen gingen denken in plaats van aan de taak die voor hen lag. Iedereen heeft daar natuurlijk weleens last van, maar dit komt vaker voor bij mensen met ADHD.
Twee manieren van afdwalen
Eerder onderzoek onderscheidde twee vormen van afdwalen: spontaan en opzettelijk. In het eerste geval is er een per ongeluk verlies aan concentratie zonder dat je dat wilt. In het tweede geval sta je jezelf toe om aan andere dingen te denken. Dit werd onderzocht door stellingen voor te leggen als: “Ik laat mijn gedachten bewust afdwalen.” Of: “Het voelt alsof ik geen controle heb over wanneer mijn gedachten afdwalen.”
Dat je gedachten afdwalen maakt je dan wel creatiever, maar er zitten ook nadelen aan, legt Fang uit aan Scientias.nl. “Het is in verband gebracht met diverse negatieve gevolgen, waaronder stemmingsproblemen, verkeersongevallen en slechter functioneren in het dagelijks leven. In ons onderzoek vonden we ook dat hogere niveaus van spontaan afdwalen samenhingen met grotere functionele beperkingen, waarschijnlijk vanwege het minder gecontroleerde karakter ervan. Daarentegen bleek bewust afdwalen in onze studie niet gerelateerd aan functionele beperkingen.”
Iedereen creatiever
De onderzoekers, die hun studie presenteren op het ECNP Congres in Amsterdam, maten ook creativiteit in beide groepen. Daarvoor bestaan standaardmethoden, bijvoorbeeld door deelnemers te vragen een creatieve toepassing te bedenken voor een alledaags voorwerp. Vervolgens onderzochten ze hoe creativiteit samenhing met de verschillende vormen van afdwalen.
“We ontdekten dat mensen met meer ADHD-kenmerken, zoals gebrek aan aandacht, hyperactiviteit of impulsiviteit, in beide studies hoger scoorden op creatieve taken. Dit ondersteunt eerder onderzoek. Bovendien vonden we dat afdwalen, met name het bewuste type waarbij mensen hun gedachten doelbewust laten gaan, samenhing met grotere creativiteit bij mensen met ADHD. Dit kan dus een onderliggende factor zijn die ADHD en creativiteit met elkaar verbindt”, legt Fang uit.
Betere therapie
De resultaten kunnen in de praktijk van groot nut zijn, stelt de Nijmeegse wetenschapper. “Een praktisch trainingsprogramma kan gaan over de verschillende vormen van afdwalen en moet bestaan uit mindfulnessoefeningen om de bewustwording van het afdwalen te vergroten en gestructureerde sessies voor creativiteit. Op die manier kunnen mensen leren hun afdwalende gedachten te herkennen en te kanaliseren richting productieve reflectie of het genereren van ideeën.”
Het zou mooi zijn als je bewust je gedachten kunt laten afdwalen en dan tot meer creativiteit komt, ook als je geen ADHD hebt. Maar of dat kan, weten de onderzoekers nog niet zeker. “De vraag of je je gedachten doelgericht kan laten afdwalen en hoe je dit kunt benutten om creativiteit te bevorderen, blijft onderwerp voor toekomstig onderzoek”, klinkt het. “Maar onze studie toonde een positieve samenhang aan tussen ADHD-kenmerken en het afdwalen van gedachten, evenals tussen afdwalen en creatieve prestaties, bij zowel ADHD- als niet-ADHD-groepen. Dit geeft aan dat de relatie tussen afdwalen en creativiteit niet uniek is voor ADHD. Wel kunnen mensen met meer ADHD-kenmerken vaker afdwalen, waardoor ze mogelijk meer kansen hebben om deze gedachten te benutten voor creatieve prestaties, mits ze leren hoe ze die kunnen herkennen en gebruiken”, besluit Fang.
Luister ook naar de Scientias Podcast:
