Zonder hun inspanningen was de woestijn al eeuwen eerder ontstaan.
Zo’n 8000 jaar geleden was op de plek van de Sahara een levendig en groen ecosysteem te vinden. Maar door veranderingen in de baan van de aarde, begon de regenval in het gebied af te nemen. Net als de vegetatie. En rond 5500 jaar geleden begon de groene Sahara definitief plaats te maken voor de Sahara zoals we die nu kennen. Ongeveer 1000 jaar voor de groene Sahara echt in verval raakte, waren in het gebied talloze (semi-)nomaden te vinden die met hun gedomesticeerde vee rondtrokken. Dat kon geen toeval zijn, zo stelden veel onderzoekers. En ze concludeerden vervolgens dat die mensen in ieder geval deels verantwoordelijk waren voor het in verval raken van de groene Sahara. Een nieuw onderzoek verwijst die theorie naar het rijk der fabelen. De nomaden waren niet de drijvende kracht achter de verwoestijning. Sterker nog: dankzij hen hield de groene Sahara langer stand.
Modellen
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze met behulp van modellen uitzochten wanneer de groene Sahara precies verdween. De modellen hielden daarbij niet alleen rekening met variabelen zoals vegetatie en regenval, maar ook met de hoeveelheid van de zon afkomstige energie en de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer.
Slim
De modellen wijzen uit dat de groene Sahara eigenlijk veel eerder al ten onder had moeten gaan. Het suggereert dat de (semi-)nomaden in het gebied langer stand hielden dan gedacht en bepaalde technieken toepasten om het vege lijf – en daarmee ook hun omgeving – te redden. “Waarschijnlijk gebruikten deze vroege herders dezelfde technieken als hedendaagse traditionele herders doen,” vertelt onderzoeker Katie Manning. Zo zouden de nomaden slimme methoden hebben bedacht om met de relatief droge en weinig vruchtbare grond en schaarse vegetatie om te springen. Zo hielpen ze volgens Manning om “een in verval geraakt ecosysteem in stand te houden”.
“Het idee dat mensen een stabiliserend effect hebben gehad op hun omgeving heeft significante implicaties,” aldus onderzoeker Chris Brierley. “We bestrijden het veelgehoorde verhaal dat de interactie tussen vroegere menselijke populaties en hun omgeving altijd gekenmerkt werd door overexploitatie en degradatie. Het feit dat samenlevingen die aan pastoralisme deden (oftewel rondtrokken met gedomesticeerd vee, red.) zo lang stand hielden in deze regio en zowel economisch als ideologisch gezien in het lokale landschap investeerden, onderschrijft het scenario van overexploitatie niet. Onze studie laat zien dat groeiende menselijke populaties en duurzaam pastoralisme het verval van de groene Sahara niet versnelde en mogelijk zelfs vertraagd heeft.”
