Meisjes komen steeds vroeger in de puberteit, een zorgwekkende ontwikkeling die allerlei gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Nieuw onderzoek uit de VS toont aan dat hormoonverstorende stoffen, die in alledaagse producten zitten, mogelijk de oorzaak zijn.
Het gaat om endocriene verstoorders, oftewel EDC’s. EDC’s zijn stoffen die hormonen nabootsen, blokkeren of hun werking verstoren. Ze kunnen op destructieve wijze ingrijpen in het hormoonstelsel van het lichaam.
De puberteit begint bij meisjes als ze gemiddeld 10,5 jaar oud zijn, met een spreiding van 9 tot 12 jaar. Dat is eerder dan vroeger. Uit onderzoek blijkt dat dit hoogstwaarschijnlijk te maken heeft met bepaalde chemische stoffen in onze leefomgeving. Vroege puberteit is niet iets om licht over te denken. Het kan leiden tot psychosociale problemen en verhoogt daarnaast het risico op obesitas, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en zelfs borstkanker.
De boosdoeners
“We hebben een uitgebreide screening gedaan van zo’n 10.000 stoffen in de omgeving en deze chemicaliën vervolgens getest op menselijke hersencellen die bijdragen aan het voortplantingsproces”, vertelt hoofdonderzoeker Natalie Shaw van het National Institute of Environmental Health Sciences (NIEHS) in Durham, North Carolina. “Ons team ontdekte meerdere stoffen die mogelijk bijdragen aan de vroege puberteit bij meisjes.”
Een van die stoffen is ‘musk ambrette’, een geurstof die in Amerika nog veel wordt gebruikt in wasmiddelen, parfums en verzorgingsproducten. Ook cholinerge agonisten, een groep medicijnen die de werking van de neurotransmitter acetylcholine nabootst, komen in het onderzoek naar voren als potentieel gevaarlijk. Hoewel verder onderzoek nodig is om de bevindingen te bevestigen, roept de studie belangrijke vragen op. De link tussen bepaalde stoffen in alledaagse producten en de activering van belangrijke receptoren in de hypothalamus – zoals de gonadotropine-afgevende hormoonreceptor (GnRHR) en de kisspeptine-receptor (KISS1R) – geeft te denken. Het lijkt er sterk op dat blootstelling aan deze stoffen het voortplantingsproces bij kinderen, zoals de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken, vroegtijdig activeert.
Etherische olie
Musk ambrette is daarbij extra zorgwekkend, aangezien het in de Verenigde Staten in veel verzorgingsproducten zit. In Canada en Europa zijn er strikte regels over het gebruik van de stof vanwege de mogelijke giftige effecten. Je zult het plantenextract in Nederland dan ook niet aantreffen in parfum, wasmiddel, zeepjes of shampoo, maar het is hier wel verkrijgbaar als ‘100% etherische olie van muskuszaad’. Dierstudies wijzen erop dat deze geurstof de bloed-hersenbarrière kan passeren.
Kinderen hebben in het dagelijks leven minder kans om in contact te komen met cholinerge agonisten. “Deze studie maakt duidelijk dat het, uit voorzorg, belangrijk is voor ouders om alleen verzorgingsproducten voor hun kinderen te gebruiken die door de overheid goedgekeurd zijn”, waarschuwt Shaw.
De zoektocht naar risicovolle stoffen
Tijdens het onderzoek heeft het team een immense bibliotheek van meer dan tienduizend chemische verbindingen doorgelicht. Het is de wetenschappers gelukt om de verzameling van geneesmiddelen, omgevingsstoffen en voedingssupplementen allemaal te testen op menselijke hersencellen, en een aantal daarvan lieten een overexpressie van GnRHR of KISS1R zien. Er zijn aan het NIEHS ook al een aantal interessante vervolgonderzoeken uitgevoerd, waarbij menselijke neuronen in de hypothalamus en vergelijkbare hersencellen van zebravissen onder het vergrootglas zijn gelegd. Hierbij is ontdekt dat musk ambrette het aantal GnRH-neuronen en de expressie van GnRH significant verhoogt.
Impact op de volksgezondheid
Onderzoeker Menghang Xia, die ook heeft bijgedragen aan de studie, benadrukt het belang van hun onderzoeksmethode: “Door het gebruik van menselijke neuronen en dezelfde cellen in zebravissen hebben we een effectief model gevonden om stoffen te identificeren die KISS1R en GnRHR stimuleren. Ons team heeft laten zien dat we op deze manier de impact van omgevingsstoffen op de volksgezondheid sneller en goedkoper kunnen inschatten.”
