De afschrikwekkende haai kon wel een slordige 20 meter lang worden.
Al meer dan een eeuw proberen wetenschappers de omvang van de machtige megalodon te berekenen. Maar de enige bekende overblijfselen van de angstaanjagende haai die de oceanen zo’n 23 tot 3,6 miljoen jaar geleden domineerde, zijn gefossiliseerde tanden en slechts een paar wervels. Toch zijn onderzoekers er nu in geslaagd om nauwkeuriger dan ooit tevoren de grootte van het beest te bepalen. En het lijkt erop dat de megalodon mogelijk nóg groter was dan gedacht.
Tanden
Wanneer onderzoekers de lengte van megalodon schatten, gebruiken ze vaak zijn hedendaagse lookalike – de witte haai – als voorbeeld. Hoewel witte haaien en megalodons tot verschillende families behoren, delen ze een vergelijkbare roofzuchtige levensstijl en hebben ze beide brede, driehoekige, gekartelde tanden. “Dit is een ideale aanpassing voor de jacht op grote, vlezige zoogdieren, zoals walvissen en dolfijnen,” vertelt onderzoeker Victor Perez.
Vervolgens berekenen onderzoekers de omvang op basis van het verband tussen de tandgrootte en de totale lichaamslengte. Maar deze methode is niet altijd makkelijk. Om de lichaamslengte te kunnen schatten, moeten wetenschappers ook de voormalige positie van de fossiele tand in een megalodon-kaak reconstrueren. Maar net als bij mensen, variëren de grootte en de vorm van haaientanden, afhankelijk van waar ze zich in de bek bevonden. En helaas vinden wetenschappers alleen vaak losse, willekeurige megalodon-tanden terug.
De onderzoekers ontdekten dat veelgebruikte vergelijkingen om de exacte lengte van de megalodon te schatten op basis van de hoogte van zijn tanden, niet altijd een nauwkeurige uitkomst biedt. Berekeningen varieerden zelfs van ongeveer 12 meter tot 45 meter voor dezelfde haai. “Ik was echt verrast,” vertelt Perez. “Ik denk dat velen de vergelijkingen blindelings hadden geaccepteerd.”
Breedte
Het team besloot in de nieuwe studie op zoek te gaan naar een nauwkeurigere manier om de lichaamsgrootte van de machtige megalodon te achterhalen. En daarbij gooiden ze het over een hele andere boeg. Want waarom niet de breedte van de tand meten in plaats van de hoogte? De onderzoekers analyseerden een set fossiele tanden van elf haaien, behorend tot vijf verschillende soorten, waaronder natuurlijk megalodon, zijn naaste verwanten en de hedendaagse witte haai.
Nieuw model
Door de gecombineerde breedte van elke tand in een rij te meten, ontwikkelden de onderzoekers vervolgens een nieuw model. En dit model onthult hoe breed een individuele tand was in verhouding tot de kaak. Wanneer een paleontoloog nu een eenzame megalodon-tand opgraaft, kan hij de breedte ervan vergelijken met het gemiddelde dat in het onderzoek is verkregen. Op die manier kan hij een nauwkeurige schatting maken van hoe groot de haai écht was.
Het betekent dat de onderzoekers nu een veel betrouwbaardere methode hebben ontwikkeld om de grootte van de megalodon te schatten. En wat blijkt? De afschrikwekkende haai blijkt nog groter te zijn dan gedacht. Eerdere studies suggereerden dat het beest een omvang van zo’n 15 tot 18 meter moet hebben gehad. Maar uit het nieuwe model blijkt dat megalodons wel een slordige 20 meter lang konden worden.
Kanttekening
Een belangrijke kanttekening is dat niet alle haaien exact even groot zijn. Zelfs haaien van dezelfde soort kunnen in grootte verschillen. En dus waarschuwt Perez dat ook de nieuwe methode een foutmarge heeft. Bovendien is het ook nog steeds onduidelijk hoe breed de kaak van megalodon precies was. Dat is helaas lastig te achterhalen op basis van alleen zijn tanden. Sommige haaiensoorten hebben bijvoorbeeld openingen tussen elke tand, terwijl de tanden van andere soorten elkaar overlappen.
En dus kunnen we stellen dat de megalodon alsnog geheimen met zich meedraagt. “Hoewel dit onderzoek ons begrip verbetert, hebben we de vraag hoe groot de machtige megalodon precies was niet helemaal opgelost,” zegt Perez. “Er valt nog meer te ontraadselen. Maar daarvoor zouden we waarschijnlijk eerst een compleet skelet moeten vinden.”
