Nog te vaak wordt er verondersteld dat mensen klimaatverandering zien als iets wat zich pas in de toekomst, in verre oorden voordoet. Onterecht, zo blijkt. Want de meerderheid maakt zich in werkelijkheid toch echt zorgen.
Ondanks dat veel mensen weten dat het klimaat verandert, blijken ze nog te weinig hun gedrag te veranderen. Een verklaring hiervoor is dat klimaatverandering voor hen te ‘abstract’ en te ‘afstandelijk’ is. Ook ngo’s en overheidsinstanties gaan er vaak klakkeloos vanuit dat mensen niet gemotiveerd zijn om actie te ondernemen, omdat ze klimaatverandering zouden zien als een probleem dat alleen verre landen in de toekomst treft. “Deze verklaring is populair in de literatuur en wordt vaak aangehaald in de discussie over klimaatverandering en gedrag,” vertelt onderzoeker Anne van Valkengoed in een e-mail aan Scientias.nl. Maar denken de meeste mensen eigenlijk wel echt zo?
Studie
Om die vraag te beantwoorden, verzamelde Van Valkengoed samen met haar collega’s de resultaten van opiniepeilingen, waarin mensen waren ondervraagd over hun mening over klimaatverandering. Sommige van deze opiniepeilingen bevatten de antwoorden van meer dan 100.000 mensen afkomstig uit 121 verschillende landen. Het onderzoek leidt tot een verrassende conclusie. Want na analyse blijkt de veronderstelling dat mensen klimaatverandering zien als een ‘ver-van-mijn-bed-show’, een flinke misvatting.
Klimaatverandering is hier en nu
Uit de peilingen blijkt dat meer dan de helft van de deelnemers gelooft dat klimaatverandering nu of in de nabije toekomst plaatsvindt. Bovendien denken de meeste mensen dat het ook hun eigen woongebied en gemeenschap treft, niet alleen verre oorden. “In dit onderzoek laten we zien dat de meerderheid van de mensen klimaatverandering juist niet ziet als een toekomstig probleem,” vertelt Van Valkengoed. “Ze denken daarentegen dat de gevolgen zich al voordoen, en zien ook de lokale risico’s van klimaatverandering. Dit is een verrassend resultaat, omdat we zo vaak gehoord hebben dat de ‘psychologische afstand’ tot klimaatverandering voor veel mensen een barrière tot gedragsverandering vormt.”
Klimaatactie
Daarnaast maken de onderzoekers ook gelijk korte metten met een andere misvatting. Zo wordt vaak gesuggereerd dat psychologische afstand tot klimaatverandering mensen minder bereid maakt om klimaatactie te ondernemen. Met andere woorden, hoe meer mensen denken dat de gevolgen van klimaatverandering zich in de verre toekomst en in andere landen afspelen, hoe minder zij gemotiveerd zijn om in actie te komen. “Uit onze resultaten blijkt dat slechts 9 van de 26 onderzoeken dit verwachte negatieve verband lieten zien,” zegt Van Valkengoed. “Sommige andere studies vonden zelfs geen enkel verband tussen psychologische afstand en klimaatactie. Er zijn zelfs een aantal onderzoeken die laten zien dat meer psychologische afstand zich juist positief verhoudt tot meer klimaatactie.” Mensen die dus klimaatverandering zien als een groot probleem voor verre landen en andere gemeenschappen, waren in dit geval juist eerder bereid om actie te ondernemen. “Deze resultaten zijn belangrijk,” vervolgt Van Valkengoed, “omdat ze laten zien dat de psychologische afstand van klimaatverandering geen goede of consistente verklaring is voor waarom mensen wel of geen klimaatactie ondernemen.”
Intuïtief en logisch
Kortom, de bevindingen uit de studie laten zien dat, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, de meeste mensen het erover eens zijn dat klimaatverandering hier en nu is. Bovendien bestaat er geen consistent bewijs dat psychologische afstand klimaatactie belemmert. Het zijn instinctieve en logische veronderstellingen, die nu toch onbillijk blijken. “Hoewel sommige verklaringen voor (een gebrek aan) klimaatactie intuïtief en vanzelfsprekend klinken, en vaak genoemd worden, betekent dit niet altijd dat hier ook empirisch bewijs voor is,” onderstreept Van Valkengoed. “Het is belangrijk om in de discussie over de psychologie van klimaatverandering kritisch te blijven, en intuïtieve verklaringen voor ons gedrag niet zomaar voor waar aan te nemen.”
Dwarsbomen
Dergelijke ongegronde aannames kunnen zelfs verstrekkende gevolgen hebben. Zo zou dit de vooruitgang bij het terugdringen van klimaatverandering zelfs kunnen dwarsbomen. Mensen zouden bijvoorbeeld kunnen denken dat hun inspanningen zinloos zijn, omdat echte milieuverandering afhangt van de gezamenlijke inspanningen van velen. “Omdat klimaatverandering een collectief probleem is waarbij iedereen moet bijdragen om het op te lossen, vermoeden we dat deze mispercepties kunnen demotiveren om zelf in actie te komen,” denkt Van Valkengoed. “Wanneer mensen denken dat veel anderen niks doen voor het klimaat, dan voelt hun eigen bijdrage ook minder effectief. Mensen brengen hun zorgen over klimaatverandering misschien ook minder snel ter sprake als ze verwachten dat anderen klimaatverandering niet belangrijk vinden.”
Onderschat
Het betekent dat dit weleens de echte reden zou kunnen zijn waarom weinig mensen klimaatactie ondernemen.“Uit een aantal recent verschenen studies is gebleken dat veel mensen overschatten hoe veel mensen het bestaan van klimaatverandering ontkennen, en onderschatten hoeveel mensen zich zorgen maken over klimaatverandering en klimaatbeleid ondersteunen,” vertelt Van Valkengoed. “Omdat het idee over de psychologische afstand tot klimaatverandering zo populair is gebleken, zou het kunnen dat dit heeft bijgedragen aan waarom veel mensen de klimaatzorgen van anderen onderschatten. Er is onderzoek nodig om dit te bewijzen, maar het zou kunnen dat mensen meer bereid tot actie zullen zijn, als het duidelijk wordt dat veel andere mensen de urgentie en lokale impacts van klimaatverandering erkennen.”
Lokaal
Al met al laten de onderzoekers zien dat ngo’s en overheidsinstanties de kwestie anders zouden moeten aanvliegen. In plaats van te denken dat de meeste mensen klimaatverandering zien als een ver-van-mijn-bed-show, zouden ze zich voortaan beter kunnen concentreren op de bevinding dat de meeste mensen klimaatverandering zien als iets dat zich hier en nu afspeelt. Bovendien hoeven ze er ook niet per se vanuit te gaan dat mensen alleen in actie komen als de gevolgen van de opwarmende wereld henzelf treffen. “Het benadrukken van de lokale gevolgen van klimaatverandering wordt vaak genoemd als een communicatiestrategie,” stelt Van Valkengoed. “Uit experimenteel onderzoek blijkt echter niet dat dit beter werkt om mensen te motiveren voor klimaatactie dan een algemene, globale boodschap over klimaatverandering.”
De studie rekent dan ook af met bestaande stigma’s. Het laat zien dat de meeste mensen klimaatverandering als een belangrijk, actueel probleem zien, ook al zijn de gevolgen misschien niet onmiddellijk voor iedereen merkbaar.
