De meeste mensen denken dat Mona Lisa gelukkig is

De Mona Lisa fascineert velen en kunsthistorici wijten dat onder meer aan haar dubbelzinnige gezichtsuitdrukking. Maar is die wel zo dubbelzinnig?

Lacht Mona Lisa nu? Of is ze eigenlijk verdrietig? Het is een vraag waar deskundigen zich het hoofd over breken. Maar het grote publiek is er stiekem al lang uit, zo blijkt uit een onderzoek verschenen in het blad Scientific Reports. Verreweg de meeste mensen zien wanneer ze de Mona Lisa bewonderen namelijk een gelukkige vrouw.

Het experiment
Onderzoekers trekken die conclusie nadat ze mensen de Mona Lisa en acht aangepaste versies van het schilderij lieten zien. Op vier van die aangepaste versies waren de mondhoeken van Mona Lisa ietsje omhoog getrokken, waardoor ze een blijere gezichtsuitdrukking kreeg. Op de andere vier aangepaste versies waren de mondhoeken steeds ietsje meer naar beneden getrokken, waardoor Mona Lisa er droeviger uitzag. De proefpersonen kregen de acht aangepaste schilderijen en de echte Mona Lisa in willekeurige volgorde te zien. Vervolgens moesten ze aangeven of Mona Lisa op de negen schilderijen een blije of verdrietige gezichtsuitdrukking had. Ook werd de proefpersonen gevraagd hoe zeker ze van hun oordeel waren.

De onderzoekers pasten de gezichtsuitdrukking van Mona Lisa iets aan. Afbeelding: Liaci, E. et al. Mona Lisa is always happy – and only sometimes sad. Sci. Rep. 7, 43511; doi: 10.1038/srep43511 (2017).

Blij
Uit het onderzoek blijkt dat de gezichtsuitdrukking op het echte schilderij en op de aangepaste versies waarbij de mondhoeken iets omhoog waren getrokken in bijna 100 procent van de gevallen als blij werd bestempeld. “We waren heel verrast toen we ontdekten dat de originele Mona Lisa bijna altijd als ‘gelukkig’ wordt gezien,” vertelt onderzoeker Jürgen Kornmeier. “Dat trekt de geldende opvatting onder kunsthistorici in twijfel.”

De enige echte Mona Lisa
WIST JE DAT…

…vorig jaar in ‘irrelevante’ krabbels van Leonardo da Vinci – de man die Mona Lisa schilderde – nog een belangrijke ontdekking werd aangetroffen?

Snel
Verder bleken de proefpersonen de blije gezichten sneller te identificeren en daarbij ook zekerder van hun oordeel te zijn dan bij het identificeren van verdrietige gezichten. Het lijkt wel alsof ons brein een voorkeur heeft voor die blije gezichten.

Kleinere verschillen
De onderzoekers herhaalden het experiment nog eens. Tijdens dit tweede experiment waren de verschillen tussen de negen verschillende versies van het schilderij echter nog kleiner. De versie waarin de mond het minst gekromd was, deed dienst als de verdrietigste versie en het originele schilderij was de meest blije versie. Daar tussenin zaten nog zeven versies, waarvan er drie tijdens het eerste experiment waren gebruikt. Uit dit onderzoek blijkt dat proefpersonen sterker geneigd waren om de verschillende versies van de Mona Lisa als verdrietig te bestempelen, wanneer het scala aan beelden dat ze te zien kregen over het algemeen een verdrietigere gezichtsuitdrukking had. “De gegevens laten zien dat onze perceptie van wat bijvoorbeeld verdrietig en wat blij is niet absoluut is, maar zich met een verbazingwekkende snelheid aanpast aan de omgeving,” stelt Kornmeier.

Het onderzoek draait natuurlijk niet louter om de Mona Lisa. Eigenlijk is het de onderzoekers om de menselijke perceptie te doen. “Onze zintuigen hebben toegang tot een beperkt deel van de informatie die onze omgeving biedt, bijvoorbeeld omdat een object deels verborgen is of slecht belicht wordt,” legt Kornmeier uit. “Het brein moet dan die beperkte en vaak dubbelzinnige informatie gebruiken om een beeld te creëren van de wereld dat zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid in de buurt komt.” Hoe het brein dat doet: dat willen de onderzoekers graag achterhalen. Ook zoeken ze momenteel uit of dat proces bij gezonde mensen misschien anders verloopt dan bij mensen met autisme.

Bronmateriaal

Liaci, E. et al. Mona Lisa is always happy – and only sometimes sad. Sci. Rep. 7, 43511; doi: 10.1038/srep43511 (2017).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd