Meer dan kwart van alle soorten sterft straks uit: co-extinctie blijkt veel erger dan gedacht

We bevinden ons middenin de zesde grote uitstervingsgolf van de laatste 550 miljoen jaar. Tegen het einde van de 21ste eeuw zal zo’n 27 procent van alle soorten zijn uitgestorven.

Deze duistere voorspelling komt voort uit een geavanceerd nieuw computermodel, dat is ontwikkeld door Europese en Australische wetenschappers en doorgerekend met een van Europa’s krachtigste supercomputers. Het overleven van groepen organismen is afhankelijk van een complex systeem van variabelen, waaronder het klimaat, het leefgebied, voedsel en de omgang met andere plant- en diersoorten. Zo kan het uitsterven van een bepaalde soort ervoor zorgen dat andere soorten ook massaal het loodje leggen. Dit fenomeen, waarbij een domino-effect kan ontstaan van uitstervende soorten, heet ook wel co-extinctie.

Co-extinctie 
De onderzoekers van de Universiteit van Helsinki en de Australische Flinders University draaiden vele simulaties van het leven op aarde, compleet met een keur aan virtuele soorten, voedselketens en 15.000 voedselwebben. Hieruit bleek dat het lot van veel dier- en plantsoorten nog sterker met elkaar verbonden is dan verwacht. Door de ‘primaire uitsterving’ van soorten door klimaatverandering en aantasting en vernietiging van natuur en leefgebieden zullen naar verwachting ongeveer 10 procent van alle dier- en plantensoorten op aarde verdwenen zijn in 2050. In 2100 zal dit percentage oplopen tot 27 procent of meer. De grimmige conclusie is dat we zonder twijfel onderdeel zijn van de zesde massale uitstervingsgolf in de geschiedenis van het leven op aarde – en de eerste door de mens veroorzaakte extinctie. Ook is duidelijk dat de wereldwijde biodiversiteit hard achteruit gaat. De onderzoekers willen met hun studie vooral bewustzijn creëren en voor elkaar krijgen dat politici in actie komen met nieuw beleid.

Betere modellen
De twee wetenschappers leggen uit dat eerdere modellen over de staat van de biodiversiteit in het vervolg van de 21ste eeuw minder nauwkeurig waren, omdat ze het effect van co-extincties – het uitsterven van soorten die afhankelijk zijn van andere recent uitgestorven soorten – niet goed meenamen. “Denk aan een roofzuchtige soort die zijn prooi verliest vanwege klimaatverandering. Het verlies van de prooisoort is een ‘primaire uitsterving’ omdat hij onafhankelijk van andere soorten is bezweken door een zware verstoring van zijn leefomgeving. Maar als een roofdier niets te eten meer heeft, zal ook hij uitsterven”, legt professor Corey Bradshaw uit.

“Ook parasieten kunnen het bokje zijn, omdat zij hun gastheer bijvoorbeeld verliezen vanwege ontbossing, of stel je voor dat een bloeiende plant niet meer op zijn bestuivers kan rekenen omdat het te warm wordt. De insecten legden het loodje door klimaatopwarming en de plant is slachtoffer van co-extinctie. Wat gebeurt er met de herbivoor die zijn voedingsstoffen haalde uit deze plant? Elke soort is op de een of andere manier afhankelijk van de andere”, zegt hij.

Waterval
Dit zogenoemde cascade-effect was tot op heden heel moeilijk mee te nemen in de toekomstvoorspellingen, maar het nieuwe model bewijst dat co-extincties een zware wissel trekken op de biodiversiteit. “We hebben een virtuele wereld vormgegeven en door de ongekende rekenkracht van de supercomputers vele simulaties kunnen draaien. Op deze manier hebben we het lot van duizenden soorten over de hele wereld in kaart kunnen brengen en hebben we de waarschijnlijkheid en het effect van omslagpunten in de echte wereld kunnen bepalen”, legt onderzoeker Giovanni Strona uit. “We hebben drie hoofdscenario’s voor het klimaat tot 2050 en 2100 geprogrammeerd. Die laten zien dat er tot 34 procent meer uitsterving heeft plaatsgevonden in 2100, omdat het effect van voedselwebben en co-extinctie nu ook is meegerekend.”

In één mensenleven
Bradshaw vult aan: “Deze studie is uniek, omdat hij ook rekening houdt met het secundaire effect op de biodiversiteit. De kinderen van vandaag zullen in de komende zeventig jaar getuige zijn van de verdwijning van duizenden en duizenden planten- en diersoorten, van kleine orchideeën en de kleinste insecten tot iconische dieren zoals de olifant en de koala… allemaal in één mensenleven”, vreest de professor.

We hebben tot nu toe de ware impact van klimaatverandering en de vernietiging van leefgebied op de diversiteit van het leven op aarde flink onderschat. Als we als mensheid onze klimaatkoers niet snel en radicaal wijzigen, dreigen we veel van wat het leven op onze planeet in stand houdt voor altijd te verliezen, waarschuwt Bradshaw.

Bronmateriaal

"Co-extinctions dominate future vertebrate losses from climate and land-use change" - Science Advances

Afbeelding bovenaan dit artikel: IvaCastro / Pixabay

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd