Onderzoekers hebben overtuigend bewijs gevonden dat blootstelling aan fijnstof het risico op dementie verhoogt, zelfs wanneer de jaarlijkse blootstelling lager is dan de door de Europese Unie gehanteerde ‘veilige’ norm.
Meer dan 57 miljoen mensen wereldwijd leven momenteel met dementie. En de verwachting is dat de aantallen alleen maar zullen stijgen. Schattingen suggereren namelijk dat deze slopende aandoening in 2050 maar liefst 153 miljoen mensen treft. Een prangende vraag is waarom dementie steeds vaker voorkomt. En een nieuwe studie levert aanvullend en overtuigend bewijs dat luchtvervuiling een belangrijke boosdoener is.
Luchtvervuiling
We weten al langer dat fijnstof slecht is voor de gezondheid. Met name hele kleine deeltjes met een diameter van 2,5 micrometer of kleiner (PM2,5) worden in verband gebracht met tal van aandoeningen. Zo houden deze verband met verschillende ernstige gezondheidsproblemen, zoals hart- en longaandoeningen, kanker en ademhalingsproblemen. Ondertussen hebben verschillende studies tevens aanwijzingen gevonden dat luchtverontreinigende stoffen de kans op dementie kunnen vergroten. Toch heeft dit tot op heden nog geen definitieve conclusie opgeleverd. En dus besloten onderzoekers in een nieuwe studie het onderwerp nader te bestuderen, rekening houdend met studieverschillen die de bevindingen zouden kunnen beïnvloeden.
Fijnstof (PM) is een term die gebruikt wordt om een mengsel van vaste deeltjes en druppels in de lucht te beschrijven. Het bestaat uit deeltjes van verschillende grootte, herkomst en chemische samenstelling en is verdeeld in twee categorieën. De eerste categorie bestaat uit PM10; deeltjes met een diameter van 10 micrometer of kleiner. De tweede categorie is PM2,5; deeltjes die een diameter van 2,5 micrometer of kleiner hebben. Zowel PM10 als PM2,5 worden beschouwd als belangrijke verontreinigende stoffen die vrij komen door de verbranding van fossiele brandstoffen waaronder benzine, diesel en andere brandstoffen zoals steenkool, olie en biomassa. Ook andere industriële activiteiten – zoals de bouw, mijnbouw en de productie van materialen zoals cement, keramiek en bakstenen – kunnen zorgen voor een toename aan fijnstof. Het betekent dat een goede luchtkwaliteit dus zeker niet vanzelfsprekend is. Naar schatting ademt maar liefst negen op de tien mensen wereldwijd vervuilde lucht in. Luchtvervuiling is dan ook een belangrijke oorzaak van vroegtijdige sterfte en ziekte en is het grootste milieurisico in Europa. Dat komt omdat vieze, vervuilende deeltjes diep in de longen en het hart- en vatenstelsel weten door te dringen. En dat kan leiden tot hartaandoeningen, beroertes, longaandoeningen en longkanker.
In de studie onderzochten wetenschappers de rol van luchtverontreinigende stoffen bij het risico op dementie. De onderzoekers namen daarvoor meer dan 2000 studies onder de loep en identificeerden 51 onderzoeken die een verband hadden gevonden tussen luchtverontreinigende stoffen en dementie. Opvallend genoeg waren deze allemaal gepubliceerd in de afgelopen tien jaar. Het leeuwendeel van de onderzoeken handelde over PM2,5.
Verband
Nadat de onderzoekers de studies grondig hadden bestudeerd, komen ze tot een eenduidige conclusie. En die luidt dat blootstelling aan luchtvervuiling inderdaad in verband kan worden gebracht met een verhoogd risico op dementie. Het team ontdekte dat het risico op dementie met 17 procent steeg, wanneer de gemiddelde jaarlijkse blootstelling aan fijnstofdeeltjes met 2 microgram per kubieke meter (2µg/m3) toenam. De resultaten suggereren ook een verhoogde maar kleine toename van het risico op dementie bij blootstelling aan stikstofdioxide (2 procent voor elke 10 μg/m3 toename) en stikstofoxide (5 procent voor elke 10 μg/m3 toename), maar dit was gebaseerd op beperktere gegevens. De studie vond geen verband tussen ozon en dementie.
Norm
Hoewel volgens de onderzoekers nog steeds niet alle onzekerheden uit de weg zijn geruimd, dragen de bevindingen wel bij aan het groeiende bewijs dat luchtverontreinigende stoffen risicofactoren voor dementie zijn. Sterker nog, het team vond zelfs een verband tussen PM2,5 en dementie wanneer de jaarlijkse blootstelling lager was dan de huidige, opgestelde normen. Zo beschouwt de Amerikaanse Environmental Pollution Agency (EPA) blootstelling aan 12 µg/m3 per jaar als veilig. De Europese Unie hanteert zelfs een grenswaarde van 25 μg/m3. Maar zelfs wanneer de jaarlijkse blootstelling lager is dan deze veilig geachte normen, is er volgens de onderzoekers sprake van een toename van de kans op dementie.
Overal ter wereld is fijnstof een groot probleem. Doordat veel steden dichtbevolkt zijn en er veel industrie is, is er vaak sprake van luchtvervuiling. In sommige steden zweven er relatief weinig fijnstofdeeltjes rond, zoals in de Canadese stad Toronto, waar inwoners worden blootgesteld aan minder dan 10 microgram PM2,5-fijnstof per kubieke meter. Daarentegen is de luchtvervuiling in sommige andere steden ter wereld buitensporig hoog. Met name de Indiase stad Delhi scoort hoog, met maar liefst meer dan 100 microgram PM2,5-fijnstof per kubieke meter.
Hoewel de onderzoekers opmerken dat roken en onderwijs nog altijd grotere risicofactoren zijn, is het waarschijnlijke verband tussen luchtvervuiling en dementie wel zorgelijk. “Vanwege het aantal mensen dat wordt blootgesteld aan luchtverontreiniging, kunnen de gevolgen voor de gezondheid voor de hele bevolking echt aanzienlijk zijn,” zo schrijven de onderzoekers.
Het team pleit dan ook voor effectieve maatregelen om luchtvervuiling te verminderen. Zo zijn er volgens hen wereldwijde wetgeving en beleidsprogramma’s nodig, onder andere gericht op een snelle overgang naar een duurzame energievoorziening. “Daarnaast kunnen de resultaten worden gebruikt door organisaties zoals de Environmental Protection Agency, die momenteel overwegen om de limieten voor PM2,5-blootstelling aan te scherpen,” zegt onderzoeksleider Marc Weisskopf. “Mensen hebben tot op zekere hoogte invloed op hun blootstelling aan PM2,5 en andere luchtverontreinigende stoffen. Maar nog belangrijker is betere regulering en wetgeving.”
