Met behulp van een simpele bloedtest kunnen wetenschappers nu bepalen of iemand zich wel echt enkel beperkt tot het mediterrane dieet. En daaruit blijkt een nog sterker verband tussen dit supergezonde eetpatroon en een kleinere kans op diabetes type 2.
Waarschijnlijk is het niet voor het eerst dat je hoort dat het mediterraan dieet goed voor je is. Al verschillende studies hebben aangetoond dat het de kans op hartziektes en beroertes flink verkleint en zelfs de vruchtbaarheid verbetert. Bovendien heeft een eerder onderzoek, waarbij mensen zelf aangaven of ze wel of geen mediterraan dieet volgden, een bescheiden lager risico op diabetes type 2 aangetoond. De subjectiviteit van zelfrapportage maakt dat verband echter onzeker. Maar daar maakt een nieuw ontwikkelde bloedtest nu resoluut korte metten mee.
Diabetes type 2
Diabetes type 2 is de meestvoorkomende vorm van diabetes. Bij diabetes type 2 reageert het lichaam niet meer goed op insuline (het hormoon dat de bloedsuikerspiegel regelt). Het gevolg is dat de bloedsuikerspiegel te hoog is. En dat kan vervolgens weer leiden tot schade aan het hart, ogen, nieren en voeten. Diabetes type 2 gaat dan ook samen met een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Naar schatting hebben maar liefst 1,1 miljoen Nederlanders deze aandoening. “Diabetes type 2 is een veelvoorkomende en ernstige aandoening die wereldwijd blijft toenemen,” vertelt professor Nita Forouhi van de MRC Epidemiology Unit, verbonden aan de Universiteit van Cambridge, aan Scientias.nl. “Naar schatting hadden in 2021 wereldwijd 537 miljoen mensen diabetes type 2 en dit zal naar verwachting toenemen tot 783 miljoen tegen 2045. Dit legt een enorme last op gezondheidsstelsels. Maar het heeft ook grote gevolgen voor de patiënten zelf, aangezien het tot vervelende complicaties kan leiden en zelfs hun leven kan verkorten. Er is dan ook dringend bewijs nodig voor beïnvloedbare factoren die deze aandoening kunnen helpen voorkomen.”
Mediterraan dieet
Zoals gezegd is uit een eerder onderzoek gebleken dat één van die factoren die de kans op diabetes type 2 lijkt te verkleinen, het mediterraan dieet is. Het mediterrane dieet is afkomstig van – de naam zegt het al – landen rond de Middellandse Zee. En hier staat het eten van noten en veel gezonde vetten centraal. “Het mediterraan dieet is een algemeen voedingspatroon dat rijk is aan groenten, peulvruchten, fruit, noten, granen, vis, zeevruchten en olijfolie,” somt Forouhi op. “Vlees en zuivelproducten worden in slechts kleine hoeveelheden geconsumeerd. Over het algemeen is dit een gezond dieet, omdat het veel componenten bevat waarvan afzonderlijk bekend en getest is dat ze gezond zijn. Er bestaat bijvoorbeeld voldoende bewijs dat het eten van meer groenten en fruit en minder rood en bewerkt vlees gezondheidsvoordelen heeft.”
Bloedtest
Deze eerdere studie was echter gebaseerd op de vrij subjectieve antwoorden van de deelnemers zelf. En zelfrapportage is in veel gevallen onbetrouwbaar. De onderzoekers gingen deze beperking te lijf door met behulp van een bloedtest objectief te meten hoe nauw een persoon het mediterrane dieet volgt. De bloedtest keek naar niveaus van moleculen zoals carotenoïden (stoffen die kleur geven aan groenten zoals wortelen en tomaten) en vetzuren, of ‘biomarkers’ van het mediterrane dieet. “We ontdekten dat het mediterrane dieet de bloedconcentraties van veel van deze moleculen veranderde,” vertelt Forouhi. De niveaus van deze moleculen in het bloed werden gebruikt om een algemene biomarkerscore te berekenen. Deze score gebruikten de onderzoekers vervolgens als maatstaf.
Deze methode is overigens niet helemaal nieuw. Bij het voorspellen van het toekomstige risico op hart- en vaatziekten wordt een soortgelijke methode gebruikt. Vaak kijken onderzoekers in dit geval naar lichaamsvet, bloeddruk en cholesterol. Deze individuele factoren worden vervolgens samengebracht in een algehele risicoscore. Dit is in wezen precies hetzelfde als de nieuwe ontwikkelde biomarkerscore. Door verschillende individuele voedingsbiomarkers samen te brengen in een score, kunnen onderzoekers testen op de algehele impact van een voedingspatroon.
Kortom, de kracht van de studie is de ontwikkeling van een objectieve maatstaf, met behulp van markers in het bloed, waarmee onderzoekers kunnen berekenen hoe nauwgezet iemand het mediterrane dieet aanhoudt. Vervolgens pasten de onderzoekers deze biomarkerscore toe in een onderzoek onder ruim 340.000 mensen in acht Europese landen, van wie er ruim 9.000 tijdens de follow-up diabetes type 2 ontwikkelden.
Kleinere kans op diabetes type 2
Met behulp van deze methode ontdekten onderzoekers dat mensen van wie de biomarkerscore aangaf dat ze zich aan een mediterraan dieet hielden, minder kans hadden op diabetes type 2. “Onze resultaten waren verrassend robuust,” vertelt Forouhi. “De relatie tussen een hogere biomarkerscore en een lager risico op de ontwikkeling van de ziekte was opmerkelijk consistent in de acht landen die we in onze analyse opnamen. Ons onderzoek vergroot dan ook de geloofwaardigheid van het voorgestelde verband tussen het mediterrane dieet en een verminderd risico op diabetes type 2.”
Sterker verband
Ter vergelijking vroegen de onderzoekers de deelnemers ook om zelf over hun dieet te rapporteren. Uit de resultaten blijkt dat het gebruik van de biomarkerscore een sterker verband onthult tussen het mediterrane dieet en een verminderd risico op diabetes type 2 dan wanneer de deelnemers vragenlijsten moesten invullen. Dit betekent dat eerdere op zelfrapportage gebaseerde onderzoeken het aangetoonde verband mogelijk hebben onderschat.
Reden
Waarom het mediterrane dieet het risico op diabetes type 2 verlaagt? “We weten dankzij eerdere studies dat je door het mediterrane dieet op een goed gewicht blijft en dat het de metabole gezondheid verbetert,” vertelt Forouhi desgevraagd. “Dit zijn enkele van de belangrijkste manieren waarop voeding het toekomstige risico op diabetes type 2 kan beïnvloeden. Een hoge inname van groenten, fruit, volkoren granen, peulvruchten en enkelvoudig onverzadigde vetzuren (zoals die in olijfolie en noten) dragen hieraan bij.”
Verbetering
De bevindingen, gepubliceerd in PLOS Medicine, duiden erop dat zelfs een kleine verbetering in de naleving van een mediterraan dieet al de kans op diabetes type 2 kan verkleinen. En dat is goed nieuws. Het betekent dat de ziekte met een simpele omschakeling van het eetpatroon al teruggedrongen kan worden. “De belangrijkste boodschap van ons onderzoek is dat het de bewering dat een mediterraan dieet preventief werkt tegen diabetes type 2, sterker in de schoenen zet,” aldus Forouhi.
Maar dat niet alleen. De studie is tevens een grote stap voorwaarts, omdat vanaf nu iemands naleving van het mediterraan dieet met behulp van de bloedtest objectief in kaart gebracht en gevolgd kan worden. “De studie is opwindend, omdat het de ontwikkeling kan stimuleren van verbeterde methoden om verbanden tussen voeding en ziekte te bestuderen,” zegt Forouhi. Vervolgens kan dit leiden tot betere voorspellingen van ziekterisico’s. En dat betekent dat het mogelijk tevens een handig hulpmiddel zal zijn in de precisiegeneeskunde, waarbij de medische behandeling wordt afgestemd op de individuele kenmerken van een patiënt en iedereen ‘op maat’ wordt bediend. “Deze mogelijkheden zouden in de toekomstig onderzoek beter moeten worden getest,” besluit Forouhi.
