Het mediterrane dieet, dat rijk is aan groenten, fruit, volle granen, peulvruchten, olijfolie en vis, staat bekend om zijn gezondheidsvoordelen. Maar hoe zit het met de invloed op kanker?
Een omvangrijk Europees onderzoek onder meer dan 450.000 mensen toont aan dat het volgen van dit voedingspatroon geassocieerd is met een licht verlaagd risico op bepaalde vormen van kanker die verband houden met overgewicht, zoals darm-, lever- en nierkanker. De bevindingen suggereren dat zelfs een gematigde navolging van dit eetpatroon al beschermende effecten kan hebben.
Het onderzoek, uitgevoerd door wetenschappers van verschillende Europese instituten, volgde deelnemers gemiddeld bijna 15 jaar. Ze richtten zich specifiek op hoe goed mensen zich hielden aan het traditionele mediterrane voedingspatroon, dat naast plantaardige voeding en gezonde vetten ook een beperkte consumptie van rood vlees en zuivel kenmerkt.
Score van 0 tot 9
De wetenschappers gebruikten gegevens uit het EPIC-onderzoek (European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition), een grootschalige studie in tien Europese landen. Ze ontwikkelden een gedetailleerd scoringssysteem om te meten hoe ‘mediterraan’ iemand at. Deelnemers kregen punten voor typische mediterrane keuzes, zoals veel groenten, fruit, peulvruchten en olijfolie, en weinig rood vlees. De totaalscore varieerde van 0 (minst mediterraan) tot 9 (meest mediterraan). Dit systeem bood een objectieve manier om de mate van navolging te koppelen aan kankerrisico’s.
De resultaten tonen een bescheiden maar niet te onderschatten associatie: mensen die het mediterrane dieet het meest trouw volgden, hadden een 6 procent lager risico op obesitas-gerelateerde kankers vergeleken met degenen die dit patroon het minst volgden. Deze associatie was vooral sterk voor darmkanker, leverkanker en nierkanker. Opvallend is dat zelfs een gematigde navolging al gezondheidsvoordelen opleverde, wat suggereert dat kleine aanpassingen in je eetpatroon al verschil kunnen maken.
Wat wisten we al?
Het mediterrane voedingspatroon wordt al langer gelinkt aan gezondheidsvoordelen. Eerder onderzoek wees uit dat mensen die dit patroon volgen, gemiddeld een lager risico hebben op hart- en vaatziekten. Ook zijn er aanwijzingen dat het dieet ontstekingen kan verminderen en het immuunsysteem kan versterken. Deze nieuwe studie voegt daaraan toe dat het ook een rol kan spelen bij kankerpreventie. Interessant genoeg bleek het beschermende effect niet direct te komen door een lager lichaamsgewicht of kleinere buikomvang, wat wijst op andere mechanismen, zoals de ontstekingsremmende eigenschappen van het dieet. Een opvallende bevinding was bovendien dat het beschermende effect sterker was bij rokers. Dit impliceert dat een gezond voedingspatroon mogelijk enkele schadelijke effecten van roken kan compenseren. Toch benadrukken de onderzoekers dat stoppen met roken de meest impactvolle stap blijft voor je gezondheid.
Kanttekeningen bij het onderzoek
Hoewel het onderzoek indrukwekkend is door zijn omvang en lange follow-up, zijn er beperkingen. De voedingsgewoonten werden alleen aan het begin gemeten, terwijl eetpatronen in de loop der jaren kunnen veranderen. Daarnaast kan het ‘gezonde deelnemer effect’ meespelen: mensen die mediterraan eten, hebben vaak ook andere gezonde gewoonten, wat het moeilijk maakt om het effect van voeding volledig te isoleren. Bovendien toont dit type onderzoek alleen verbanden, geen oorzakelijk verband.
Geen ‘wonderdieet’, wel een zinvol patroon
De bevindingen tonen aan dat gezonde voeding een rol speelt in kankerpreventie, maar ook dat de effecten subtiel zijn. Het mediterrane dieet kan een bescheiden maar betekenisvolle bijdrage leveren aan het verlagen van kankerrisico’s, vooral als onderdeel van een bredere gezonde leefstijl. Dit onderzoek versterkt het idee dat voeding belangrijk is, maar maakt ook duidelijk dat er geen magisch dieet bestaat dat alle risico’s wegneemt. Gelukkig biedt het wel praktische handvatten om zelf mee aan de slag te gaan.
Hoe kun je zelf mediterraner eten?
Je hoeft je eetpatroon niet in één keer om te gooien; zelfs kleine stappen maken al verschil. Gebruik olijfolie in plaats van andere vetten, voeg meer groenten en fruit toe aan elke maaltijd, kies vaker peulvruchten als eiwitbron en beperk rood vlees tot maximaal twee keer per week. Eet regelmatig (vette) vis, ga voor volkoren producten in plaats van geraffineerde granen en neem noten als gezonde snack. Door deze aanpassingen geleidelijk door te voeren, worden ze makkelijker vol te houden.
