De Europese regio registreert het hoogste aantal mazelengevallen in meer dan 25 jaar tijd.
Het aantal mensen met de mazelen stijgt in Europa sterk. Dat blijkt uit een analyse van de WHO en UNICEF. In de Europese regio werden voor 2024 maar liefst 127.350 gevallen gemeld. Dat is twee keer zoveel als in 2023 en het hoogste aantal sinds 1997.
Mazelen zijn een van de meest besmettelijke virussen voor mensen. De ziekte wordt veroorzaakt door het mazelenvirus, dat via de lucht wordt overgedragen, meestal wanneer een geïnfecteerde persoon hoest of niest. Mazelen kunnen leiden tot ziekenhuisopname en zelfs overlijden door complicaties zoals longontsteking, hersenontsteking, diarree en uitdroging. Daarnaast kan het langdurige gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals blindheid. Mazelen beschadigen ook het immuunsysteem, waardoor het geheugen van het lichaam voor het bestrijden van infecties gewist wordt. Hierdoor worden overlevenden kwetsbaar voor andere ziektes. Vaccinatie is de beste manier om jezelf tegen het mazelenvirus te beschermen. Mazelen zijn namelijk te voorkomen met het MMR-vaccin, dat ook bescherming biedt tegen de bof en roodvonk. Dit vaccin wordt routinematig toegediend aan kinderen in de meeste landen. Om de mazelen uit te bannen, moet zeker 95 procent van een populatie tegen de ziekte zijn ingeënt. Zo ontstaat namelijk kudde-immuniteit, waarbij ook mensen die niet tegen de mazelen zijn ingeënt – denk bijvoorbeeld aan pasgeboren baby’s – tegen de ziekte zijn beschermd.
Meer dan 40 procent van de meldingen van mazelen kwamen van kinderen onder de 5 jaar, in de regio die 53 landen in Europa en Centraal-Azië omvat. Meer dan de helft van de gevallen had ziekenhuisopname nodig. Tot nu toe zijn er 38 sterfgevallen geregistreerd, volgens voorlopige cijfers tot 6 maart 2025.
Toe- en afnames
De forse stijging van het aantal mazelengevallen is zorgwekkend. Sinds 1997 nam het aantal gevallen juist af, van ongeveer 216.000 naar slechts 4.440 in 2016. In 2018 en 2019 nam het aantal weer even toe, met respectievelijk 89.000 en 106.000 gevallen. Door de daling in de vaccinatiegraad tijdens de COVID-19-pandemie, zijn de gevallen in 2023 en 2024 weer sterk gestegen. In veel landen is de vaccinatiegraad nog niet op het oude niveau, waardoor het risico op uitbraken groter wordt.
Mazelen is terug
En dat is precies wat er nu gebeurt: de Europese regio meldt het hoogste aantal mazelengevallen in meer dan 25 jaar. In 2024 was de Europese regio zelfs verantwoordelijk voor een derde van alle mazelengevallen wereldwijd. “Het is bijzonder zorgelijk dat, na zoveel vooruitgang in de 21e eeuw bij het beperken van de ziekte, 2024 het hoogste aantal mazelengevallen in Europa heeft laten zien sinds de late jaren ’90”, aldus Helen Bedford, hoogleraar Kindergeneeskunde aan het Institute of Child Health van University College London.
Vaccinatie
Het goede, maar toch enigszins wrange nieuws is dat mazelen vrijwel volledig te voorkomen zijn met vaccinatie. “Twee doses van het mazelenvaccin beschermen tegen infectie, ziekte en de verspreiding van het virus”, legt Michael Head van de Universiteit van Southampton uit. “Als wereldwijd de vaccinatiegraad hoog genoeg is, zou de ziekte uitgeroeid kunnen worden. Mazelen is echter extreem besmettelijk, zelfs besmettelijker dan de COVID-19-varianten. Bij zelfs een kleine daling in de vaccinatiegraad zijn uitbraken onvermijdelijk.”
Vaccinatiegraad
In 2023 misten maar liefst 500.000 kinderen in de regio de eerste dosis van het mazelenvaccin (MCV1), die normaal gesproken via reguliere vaccinatieprogramma’s wordt gegeven. “Mazelen zijn terug, en het is een wake-upcall”, zegt Hans Henri Kluge, regionaal directeur voor Europa van de WHO. “Zonder een hoge vaccinatiegraad is er geen bescherming tegen ziektes. Terwijl we werken aan een nieuwe regionale gezondheidsstrategie voor Europa en Centraal-Azië, mogen we geen achterstand oplopen. Elk land moet zijn inspanningen intensiveren om gemeenschappen die onvoldoende gevaccineerd zijn te bereiken. Het mazelenvirus rust nooit – en wij kunnen dat ook niet.”
De cijfers
In 2023 was minder dan 80 procent van de kinderen in Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië en Roemenië gevaccineerd met MCV1, wat ver onder de benodigde 95 procent ligt om groepsimmuniteit te behouden (zie kader). In Bosnië en Herzegovina en Montenegro is de vaccinatiegraad voor MCV1 al vijf jaar of langer lager dan respectievelijk 70 procent en 50 procent. Roemenië had in 2024 het hoogste aantal mazelengevallen in de regio, met 30.692 gevallen, gevolgd door Kazachstan met 28.147 gevallen. “Het aantal mazelengevallen in Europa en Centraal-Azië is de afgelopen twee jaar enorm gestegen, wat duidt op tekorten in de vaccinatiegraad”, benadrukt Regina de Dominicis, regionaal directeur voor Europa en Centraal-Azië bij UNICEF. “Om kinderen te beschermen tegen deze gevaarlijke en invaliderende ziekte, is onmiddellijke actie van de overheid nodig, inclusief blijvende investeringen in zorgverleners.”
Eenvoudig en goedkoop
De oplossing is dus eenvoudig: vaccinatie. “MMR-vaccinatie is goedkoop, uiterst effectief en zeer veilig”, onderstreept Bedford. “Het is nooit te laat om gemiste doses in te halen, zelfs als je volwassen bent.”
Experts raden aan om je vaccinatiestatus dus goed te controleren. Zorg ervoor dat jij en je kinderen op de hoogte zijn van het MMR-vaccinatieschema. Als je twijfelt over je eigen vaccinatiestatus of vragen hebt over het vaccineren van je kinderen, neem dan contact op met een zorgverlener. Wees ook alert op de typische symptomen van mazelen: hoge koorts, hoesten, verstopte neus, rode, tranende ogen en de kenmerkende rode uitslag die meestal begint bij de haargrens en zich verder verspreidt.
