Marswagentje spot moleculen die door Marsmannetjes kunnen zijn achtergelaten (maar er zijn ook andere, minder spannende verklaringen denkbaar)

Perseverance is in de Jezero-krater op veelbelovende organische moleculen gestuit, die ook wel worden gezien als ‘de bouwstenen voor leven’. Maar of ze ook echt door Martiaanse microben zijn achtergelaten, blijft twijfelachtig.

Het is alweer zo’n twee jaar geleden dat Marsrover Perseverance in de Jezero-krater op Mars landde. Sindsdien speurt het Marswagentje zorgvuldig de krater af, op zoek naar tekenen van (voormalig) leven. En dat kan de rover nu zomaar eens gevonden hebben. Zo blijkt Perseverance bewijs te hebben ontdekt van verschillende soorten organische moleculen, zo laten onderzoekers weten.

Organische moleculen
De aangetroffen organische moleculen zijn een klasse van op koolstof gebaseerde moleculen. “Ze komen overeen met moleculen die koolstof bevatten en de bouwstenen zijn van het leven zoals wij dat kennen,” zegt teamlid Ashley Murphy. “Dit is één van de eerste keren dat we potentiële organische stoffen in de Jezero-krater vinden.” De ontdekking is dan ook best spannend. Want mogelijk zijn de ontdekte organische moleculen wel achtergelaten door oud microbieel leven! Al hoeft dat overigens niet per se het geval te zijn.

Bouwstenen voor leven
Organische moleculen bestaan voornamelijk uit koolstof en bevatten gewoonlijk waterstof- en zuurstofatomen. Ze kunnen ook andere elementen bevatten, zoals stikstof, fosfor en zwavel. De vondst van dergelijke organische moleculen zijn van belang, omdat sommige van deze verbindingen de bouwstenen van leven zijn. De aanwezigheid van deze specifieke moleculen wordt beschouwd als een potentiële biosignatuur – een stof of structuur die een bewijs zou kunnen zijn van voormalig leven. Toch houden wetenschappers een slag om de arm. Sommige organische moleculen kunnen namelijk ook door middel van chemische processen, zonder de aanwezigheid van leven, ontstaan.

Geen biologische oorsprong
“Niet alle organische moleculen hebben een biologische oorsprong,” legt Murphy uit. “Daarom is het belangrijk om de relatie tussen mineralen en organische stoffen te bestuderen. Alles wat we weten over het leven op aarde is beperkt tot wat bewaard is gebleven in het gesteente en mineralen. Op aarde worden biosignaturen gevonden in bepaalde mineralen en sommige mineralen zijn beter in het bewaren van organische stoffen dan andere.”

Mars en de aarde
Het betekent dat onderzoekers de aarde vaak als voorbeeld gebruiken om te achterhalen wat er op Mars kan hebben plaatsgevonden. “Mars kan een vergelijkbare vroege geologische geschiedenis hebben gehad als de aarde, dus we gebruiken onze kennis van het leven zoals we dat op aarde kennen om te zoeken naar mogelijk bewijs van voormalig leven op Mars,” aldus Murphy. “Het in kaart brengen van organische stoffen zorgt voor een beter begrip van de koolstofcyclus van Mars. We kunnen dan bepalen of deze vergelijkbaar is met of juist verschilt van die van de aarde. Ook zal het ons meer kunnen vertellen over hoe waarschijnlijk het is dat Mars leven herbergde.”

SHERLOC
De organische moleculen werden aan het licht gebracht met behulp van Perseverance’ SHERLOC-instrument. SHERLOC – een afkorting voor Scanning Habitable Environments with Raman & Luminescence for Organics & Chemicals – gebruikt een ultraviolette laser om mineralen in gesteente te identificeren. Daarnaast is het instrument uitgerust met camera’s en spectrometers om te zoeken naar organische stoffen en mineralen die mogelijk tekenen zijn van microbieel leven uit het verleden. “Met het SHERLOC-instrument, gemonteerd op de robotarm van Perseverance, kunnen we potentiële biosignaturen evalueren,” licht Murphy toe.

Máaz en Séítah
De onderzoekers gebruikten het SHERLOC-instrument om twee Martiaanse rotsformaties, Máaz en Séítah, nader te bestuderen. Perseverance boorde daarvoor kleine gaatjes in het gesteente. En op alle tien de plekken trof het team sporen van organische moleculen aan. “De potentiële organische stoffen zijn te vinden in meerdere lagen,” vertelt Murphy. “Dit kan erop wijzen dat Mars ooit verschillende oppervlakteprocessen en een relatief complexe organische geochemie had. Op aarde wordt dit geassocieerd met bepaalde bewoonbare omgevingen waar tekenen van oud leven bewaard kunnen blijven.”

Andere vondsten
Overigens is het niet de eerste keer dat er op Mars organisch materiaal wordt gevonden. Zowel Perseverance als de Curiosity-rover hebben dit al eerder aangetroffen. “De nieuw ontdekte moleculen lijken op de exemplaren die al eerder in de Gale-krater en in verschillende meteorieten zijn gevonden,” vertelt Murphy. “De detectie van diverse organische stoffen in twee oude meren (de Gale- en Jezero-krater) is belangrijk voor ons begrip van de omvang en diversiteit van oppervlakteprocessen en hoe dit verband houdt met de leefbaarheid van de planeet.”

Oorsprong
Maar nogmaals, de ontdekking is geenszins een bevestiging dat er ooit leven op Mars bestond. Organische moleculen kunnen op verschillende manieren worden gevormd, waaronder door niet-biologische processen zoals interacties tussen water en gesteente, afzettingen door interplanetair stof of meteoren of door synthese met vulkanisch materiaal. Op dit moment is het nog niet duidelijk wat precies de oorsprong van de opgeduikelde organische moleculen is.

Ondanks dat de organische stoffen dus geen bewijs zijn van voormalig leven, is de vondst alsnog opwindend, omdat het wel laat zien dat Mars over de bouwstenen van leven beschikt. De monsters zullen nu eerst terug naar de aarde moeten worden gebracht en hier nader moeten worden onderzocht, voordat er definitieve conclusies kunnen worden getrokken. We zullen dus nog even geduld moeten hebben voordat er voor eens en voor altijd kan worden bepaald of er leven is (geweest) op Mars.