Nieuwe beelden tonen hoe stof zich in de loop van de tijd verzamelt op en rond de lander. En daar kunnen onderzoekers veel waardevolle informatie uit halen.
Het is alweer twee jaar geleden dat NASA’s Insight-lander – die onder meer aantoonde dat ook Mars soms beeft – het loodje legde. Na jaren van baanbrekend onderzoek naar de inwendige structuur van de rode planeet verloor de lander geleidelijk aan vermogen en ging uiteindelijk als een nachtkaars uit. Onderzoekers hebben ‘m nu echter weer opgespoord met de Mars Reconnaissance Orbiter (MRO). En dat heeft verrassende inzichten opgeleverd.
Marslander InSight zette in 2018 voet op Mars en plaatste niet lang daarna een seismometer op het oppervlak van de rode planeet. Daarmee registreerde hij meer dan 1300 marsbevingen, een indrukwekkende prestatie die onze kennis van Mars voorgoed veranderde. Want wie had gedacht dat onze buurplaneet zo vaak trilt? InSight mat zelfs een beving van maar liefst vijf op de Schaal van Richter, de zwaarste ooit gemeten op een andere planeet. Dankzij deze missie hebben wetenschappers voor het eerst de diepte en samenstelling van de korst, mantel en kern van Mars in kaart gebracht. InSight heeft ons niet alleen een unieke blik gegeven in het inwendige van Mars, maar ook ons begrip van rotsachtige planeten volledig vernieuwd. Het legde daarmee de basis voor een nieuwe generatie ontdekkingsmissies.
De Mars orbiter spotte de doodverklaarde Insight-lander vanuit de ruimte en legde ‘m op verschillende beelden vast. Op deze beelden is goed te zien hoe stof zich heeft opgehoopt op de zonnepanelen. Kijk maar eens naar de foto hieronder. De zonnepanelen van InSight hebben inmiddels dezelfde roodbruine kleur aangenomen als het omringende Marslandschap.
Fataal
Overigens was het ophopende stof uiteindelijk ook de stille sluipmoordenaar van InSight. De lander was uitgerust met twee zonnepanelen die elk ongeveer 2,2 meter breed zijn. Toen de Marslander in november 2018 op Mars arriveerde, produceerden deze zonnepanelen ongeveer 5.000 wattuur per Marsdag – ook wel sol genoemd (1 Marsdag komt overeen met 1 aardse dag en 39 min). Voor je beeldvorming, dat is genoeg om een elektrische oven een uur en 40 minuten van stroom te voorzien. Maar Mars is een stoffige planeet. En dat stof daalde tevens neer op de zonnepanelen van Insight. De lander had dan ook al enige tijd te maken met afnemende energiereserves en het was een kwestie van tijd voor deze stil zou vallen. Dat gebeurde vervolgens eind 2022, toen de lander nergens meer op reageerde. NASA bleef echter hopen op een windvlaag die wat stof van de zonnepanelen zou blazen om de batterijen weer op te laden. Tevergeefs. NASA heeft de afgelopen twee jaar steeds geprobeerd contact te maken, maar kreeg geen gehoor. Daarom heeft NASA besloten eind dit jaar definitief afscheid te nemen van InSight.
Nieuwe inzichten
De nieuwe beelden dienen dan ook als een soort ‘laatste groet’ aan de lander, maar ook om te zien hoe de landingslocatie in de loop der tijd is veranderd. “Hoewel we geen signalen meer ontvangen van InSight, leert het ons nog steeds iets over Mars”, zegt teamlid Ingrid Daubar van de Brown University. “Door te bestuderen hoeveel stof zich op het oppervlak ophoopt – en hoeveel er door de wind en stofhozen wordt weggeblazen – krijgen we meer inzicht in de wind, de stofcyclus en andere processen die de planeet vormgeven.”
Stof
Stof is een drijvende kracht op Mars, die zowel de atmosfeer als het landschap vormt. Door het te bestuderen, breiden wetenschappers hun begrip over de planeet verder uit. Maar dat niet alleen. Het kan namelijk ook ingenieurs helpen zich beter voor te bereiden op toekomstige missies – of ze nu op zonne-energie werken of niet – aangezien stof schadelijk kan zijn voor gevoelige mechanische onderdelen.
Stofhozen en kraters
Toen InSight nog actief was, koppelden wetenschappers MRO-beelden van kronkelende stofhozensporen aan gegevens van de windsensoren op de lander. Zo ontdekten ze dat deze wervelende stormen in de winter afnemen, maar in de zomer weer volop oplaaien. De beelden gaven ook nieuwe inzichten in het onderzoek naar inslagen op het Marsoppervlak. Hoe meer kraters een gebied heeft, hoe ouder het daar is. (Op aarde werkt dat overigens anders, omdat het oppervlak constant wordt vernieuwd door tektonische plaatbewegingen.) De sporen rond de kraters vervagen in de loop der tijd, en door te begrijpen hoe snel stof zich erop afzet, kunnen wetenschappers de leeftijd van een krater bepalen.
Donkere sporen
Een andere manier om te bepalen hoe snel kraters vervagen, is door de ring van donkere sporen te bestuderen die InSight’s retroraketmotoren bij de landing hebben achtergelaten. Deze sporen, die in 2018 nog goed zichtbaar waren, krijgen nu langzaam de roodbruine tint van het omringende Marslandschap.
InSight heeft dezelfde roodbruine tint gekregen als de rest van de planeet, zoals te zien is in een reeks beelden van 2018 tot 2024, vastgelegd door de Mars Reconnaissance Orbiter. Video: NASA/JPL-Caltech/University of Arizona
Eerbetoon
Kortom, de nieuw vervaardigde beelden waarop Insight te zien is, zijn niet alleen een mooie eerbetoon aan een geslaagde missie, maar dragen ook bij aan het bestuderen van stofcycli en kratervervaging, wat essentieel is voor toekomstige Marsmissies. Overigens heeft de Mars orbiter ook talloze andere ruimtevaartuigen vastgelegd, waaronder NASA’s Perseverance- en Curiosity-rovers die nog steeds Mars afspeuren, maar ook inactieve missies zoals de Spirit- en Opportunity-rovers en de Phoenix-lander.
“Het is een beetje bitterzoet om nu naar InSight te kijken”, zegt Dauber. “Het was een missie die ongelooflijk veel waardevolle wetenschappelijke inzichten heeft opgeleverd. Natuurlijk hadden we graag gewild dat het voor altijd doorging, maar we wisten dat dat niet mogelijk was.”
