En zodoende verantwoordelijk te zijn voor een bijzonder fenomeen aan onze nachthemel: het zodiakale licht.
Als je net vóór zonsopgang of na zonsondergang naar de nachtelijke hemel tuurt, kun je mogelijk een zwakke lichtgloed zien die zich vanaf de horizon uitstrekt. Deze witte gloed noemen we ook wel het zodiakale licht en wordt veroorzaakt door zonlicht dat weerkaatst wordt door kleine stofdeeltjes. Wetenschappers breken zich al enige tijd het hoofd over waar dit stof precies vandaan komt. Sommigen wezen verdamping van kometen en botsingen tussen planetoïden als schuldigen aan. Maar een nieuw onderzoeksteam beweert nu dat onze buur Mars weleens de boosdoener zou kunnen zijn.
Juno
De onderzoekers komen tot die conclusie nadat ze zich over gegevens van ruimtevaartuig Juno bogen. De sonde werd in 2011 gelanceerd en kwam vijf jaar later aan bij zijn eindbestemming: planeet Jupiter. Juno is uitgerust met vier camera’s die elke kwart seconde een foto van de hemel maken om zo de oriëntatie van het vaartuig in de ruimte te bepalen. Maar plotseling legden de camera’s iets merkwaardigs vast. Op de beelden verschenen talloze raadselachtige lichtstrepen. “We keken naar de beelden en vroegen ons hardop af wat dit zou kunnen zijn,” herinnert onderzoeker John Leif Jørgensen zich. “We dachten dat er mogelijk iets mis was met Juno en er misschien brandstof lekte. De beelden zagen eruit alsof iemand een stoffig tafelkleed uit het raam uitschudde.”
Ruimtesonde Juno ontfermt zich al sinds 2016 om Jupiter. De sonde werd in 2011 gelanceerd en arriveerde in 2016 bij de planeet, waarna hij zich in een ovaalvormige baan rond Jupiter nestelde. Elke 53 dagen scheert hij langs Jupiter. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de sonde zijn baan zou aanpassen en uiteindelijk in een cirkelvormige baan rond de gasreus zou cirkelen en deze dus continu van dichtbij kon bestuderen. Maar technische problemen zorgden ervoor dat Juno in de ovaalvormige baan bleef steken. En dus scheert deze nog steeds elke 53 dagen langs Jupiter en trakteert ons op prachtige plaatjes.
Wat volgde was een grondig onderzoek naar de oorzaak. En daaruit blijkt dat stofkorrels met ongeveer 16.000 kilometer per uur tegen Juno waren gebotst, waarbij ze kleine stukjes van het ruimtevaartuig hadden afgebroken. En toen viel het kwartje. De onderzoekers ontdekten dat de mysterieuze lichtstrepen op de beelden waren veroorzaakt door puin afkomstig van de zonnepanelen van Juno, die door de stofkorrels waren geraakt en zo onbedoeld als stofdetector dienst deden.
Stof
De grote vraag is natuurlijk waar dit stof precies vandaan komt. De onderzoekers wisten te achterhalen dat de meeste inslagen van de stofkorrels plaatsvonden op het moment dat Juno zich tussen de aarde en de planetoïdengordel – een regio in het zonnestelsel ruwweg tussen de planeten Mars en Jupiter – bevond. Daarnaast stelden ze vast dat de stofwolk eindt bij de aarde, omdat de zwaartekracht van onze thuisplaneet al het stof dat dichtbij komt, opzuigt. “Dat is het stof dat we zien als het zodiakale licht,” verklaart Jørgensen. Daarnaast fungeert ook de zwaartekracht van Jupiter als een barrière, waardoor voorkomen wordt dat de stofdeeltjes vanuit het binnenste zonnestelsel nog dieper de ruimte in vliegen.
Deze resultaten wijzen allemaal in de richting van één boosdoener. “Het enige object dat we kennen in een bijna cirkelvormige baan op ongeveer 2 AU (astronomische eenheden, afstand tussen de aarde en de zon, red.), is planeet Mars,” zegt Jørgensen. “Daarom denken we dat het stof van de rode planeet afkomstig is.” Wat dat nog meer kracht bij zet, is dat we weten dat Mars de stoffigste planeet is die we kennen. En dus zou het goed kunnen dat Mars stof de interplanetaire ruimte in slingert en zodoende ook verantwoordelijk is voor het prachtige zodiakale licht dat wij vanaf de aarde kunnen gadeslaan.
Hoewel de onderzoekers in hun studie hebben achterhaald waar die talloze stofdeeltjes vandaan komen, begrijpen ze nog niet helemaal hoe het stof aan de greep van de zwaartekracht van Mars kon ontsnappen. Het team hoopt dat dit mysterie in toekomstig onderzoek ontraadseld kan worden. Wie zich trouwens zorgen maakt om de zonnepanelen van Juno; geen paniek. De zonnecellen liggen goed beschermd, waardoor de panelen nog gewoon naar behoren functioneren.
