Ook vrouwen jagen vandaag de dag vakkundig op groot wild. Sterker nog, het zijn bekwame jachtstrategen, die vaak zelfs beter met verschillende wapens over weg kunnen dan mannen.
Mannen jagen met speren op groot wild, terwijl vrouwen met een mandje noten, bessen en eetbare planten verzamelen. Dat is de rolverdeling die waarschijnlijk bij je te binnenschiet, als je denkt aan jager-verzamelaars. Toch blijkt er na een nieuwe studie weinig van dit cliché overeind te blijven staan. Want in veel hedendaagse jager-verzamelaar-samenlevingen nemen net zo goed vrouwen deel aan de jacht.
Hardnekkig vooroordeel
De algemene aanname dat mannen jagen en vrouwen verzamelen, bestaat al sinds jaar en dag. “Het is een erg hardnekkig vooroordeel,” vertelt onderzoeker Cara Wall-Scheffler in gesprek met Scientias.nl. “Het komt voort uit een reeks papers en verschillende boeken, zoals Man the Hunter, geschreven door Richard Lee and Irven DeVore en Woman the Gatherer van Frances Dahlberg.”
Toen…
Toch komt dit stereotype beeld steeds vaker op losse schroeven te staan. Toenemend archeologisch bewijs uit de hele menselijke geschiedenis en prehistorie heeft namelijk dit paradigma al meerdere malen uitgedaagd. Enkele jaren geleden stuitten archeologen bijvoorbeeld nog op een 9.000 jaar oud graf, waar een vrouw samen met jachtgerei ter rustte was gelegd. Na vervolgonderzoek bleken er nog veel meer vrouwen samen met stenen werktuigen, zoals speerpunten en wapens, begraven te liggen. De onderzoekers concludeerden naar aanleiding daarvan dat het niet onwaarschijnlijk is dat vrouwen gewoon aan de jacht op groot wild deelnamen. Een statistische analyse toonde vervolgens aan dat ergens tussen de 30 en 50 procent van de jagers in een betreffende populatie vrouw was. En dat is interessant. Dit staat namelijk in schril contrast met de alom tegenwoordige aanname dat jagen een meer mannelijke bedrijvigheid was, waar maar weinig vrouwen aan mee zouden hebben gedaan.
…en nu
Maar dat was toen. Hoe zit het met hedendaagse jager-verzamelaar-samenlevingen? Sommige wetenschappers hebben betoogd dat de rol van vrouwen als jagers enkel beperkt was tot het verleden. En in moderne jager-verzamelaar-samenlevingen zouden, zoals het cliché het voorschrijft, vooral mannen jagen en vrouwen verzamelen. In een nieuwe studie besloot Wall-Scheffler die aanname grondig te bestuderen. Want klopt dat eigenlijk wel? Het team analyseerde gegevens over een tijdspanne van honderd jaar van 63 hedendaagse jager-verzamelaar-samenlevingen van over de hele wereld, waaronder Noord- en Zuid-Amerika, Afrika, Australië en Oceanië.
Vrouwen als bekwame jagers
Uit de analyse blijkt dat vrouwen ook vandaag de dag nog altijd actief betrokken zijn bij de jacht. Vrouwen jagen zelfs in maar liefst 79 procent van de geanalyseerde samenlevingen. En dan gaat het niet over het opportunistisch doden van dieren die ze toevallig tegenkomen tijdens het uitvoeren van andere taken. Nee, zeker 70 procent van de vrouwen trekt er doelbewust op uit om te jagen. Daarbij richten ze zich op wild van elk formaat, zowel klein, als groot.
Verrassend
Het betekent dat onderzoekers hiermee korte metten hebben gemaakt met een heel hardnekkig vooroordeel. Want van een stereotype rolverdeling is dus ook vandaag de dag geen sprake. “De ontdekking dat vrouwen jagen was voor ons niet verrassend,” zegt Wall-Scheffler. “Wat ons wel verraste, was hoe vaak vrouwen eropuit trekken met het uitdrukkelijke doel om te gaan jagen. We hadden verwacht dat de meeste vrouwen opportunistische jagers zijn.”
Beter dan mannen
Maar dat blijkt dus niet het geval. Sterker nog, vrouwen blijken zelfs op sommige vlakken een beetje beter in jagen dan hun mannelijke tegenhangers. Zo kunnen ze vaak met een groter arsenaal aan wapens overweg en zijn het zelfs betere jachtstrategen. Deze bevindingen suggereren dat vrouwen hele bekwame jagers zijn en een belangrijke rol spelen in de jacht. “Het is heel belangrijk dat we nu weten dat vrouwen niet alleen een instrumentele rol spelen, maar ook verschillende technieken en gereedschappen gebruiken om te jagen,” benadrukt Wall-Scheffler. Tegelijkertijd blijkt dat er ook genoeg mannen zijn die eropuit trekken om naar eetbare planten en ander plukbaar voedsel te zoeken. “We waren niet specifiek op zoek naar gegevens over dit onderwerp, maar anekdotisch zijn er veel gevallen van mannen die voedsel verzamelen,” zegt Wall-Scheffler. Dit spreekt dan ook lang gekoesterde percepties over genderrollen tegen.
Belangrijk
Volgens Wall-Scheffler is het heel belangrijk dat de studie het één en ander rechtzet over stereotype genderrollen. Want dit staat zelfs de wetenschap in de weg. In het verleden zijn onderzoekers bijvoorbeeld terughoudend geweest om voorwerpen die met vrouwen zijn begraven te interpreteren als jachtgereedschap. Het team roept dan ook op om dergelijk bewijs te herevalueren. Daarnaast waarschuwen ze andere wetenschappers om in toekomstig onderzoek niet in dezelfde val te trappen. “Het is belangrijk dat het verleden correct geïnterpreteerd wordt,” stelt Wall-Scheffler. “Aannames over genderrollen betekenen dat we verkeerd interpreteren wat er in het verleden kan zijn gebeurd. We denken ook vaak dat starheid over gender in één cultuur betekent dat veel culturen rigide gendernormen kennen. Maar de meeste culturen en mensen over de hele wereld hebben helemaal geen strenge genderrollen, ook al kan de (sociale) betekenis achter de taken verschillen.”
Met de studie hebben de onderzoekers aangetoond dat zowel in het verleden als tegenwoordig vrouwen net zo goed op wild kunnen jagen als mannen. En daar rust helemaal geen taboe op. Tegelijkertijd nemen mannen tevens de taak op zich om voedsel te verzamelen. Zowel mannen als vrouwen kunnen dus jagers en verzamelaars zijn. “We zouden beter moeten beseffen hoe flexibel mensen over de hele wereld zijn,” besluit Wall-Scheffler.
