Het antigif blijkt het gif van maar liefst dertien van de negentien dodelijkste slangen op aarde, te neutraliseren. Een doorbraak.
Giftige slangen vormen een gigantisch – maar onderbelicht – probleem. Hun beten kosten elk jaar gemiddeld 100.000 tot 150.000 mensenlevens. En jaarlijks zijn er naar schatting nog eens 500.000 mensen die de beet van een giftige slang overleven, maar daar wel blijvende schade aan overhouden.
Antigif
Wie de pech heeft om door een giftige slang te worden gebeten, heeft eigenlijk maar één optie: zorgen dat hij of zij zo snel mogelijk de handen legt op een antigif. Dat antigif wordt nog altijd op een vrij primitieve manier verkregen. Namelijk door paarden of schapen kleine hoeveelheden slangengif toe te dienen. De dieren gaan daarop antilichamen aanmaken. Die worden vervolgens uit hun bloed gefilterd en kunnen dan ingezet worden als antigif. Het is een effectieve aanpak, maar er is één groot nadeel. Omdat elke slang een unieke gifcocktail heeft, moet er voor elke slangensoort een apart antigif worden ontwikkeld. Maar er gloort hoop, want wetenschappers werken hard aan een universeel antigif; een antigif dat werkt tegen het gif van meerdere – of het liefst natuurlijk: alle – giftige slangen.
Nieuw antigif
En dat werk lijkt zijn vruchten af te werpen, want in het blad Cell presenteren wetenschappers nu het meest universele antigif dat totnogtoe is ontwikkeld. Het antigif neutraliseert het gif van 13 van de 19 dodelijkste slangen ter wereld en lijkt ook enige bescherming te bieden tegen het gif van de resterende 6 slangensoorten.
Menselijke donor
De onderzoekers verkregen het antigif op een bijzondere wijze. Ze richtten zich daarvoor namelijk tot een menselijke donor: Tim Friede. “De donor had zich gedurende bijna 18 jaar honderden keren vrijwillig laten bijten en zichzelf geïmmuniseerd met oplopende doses gif van 16 zeer dodelijke slangen,” vertelt onderzoeker Jacob Glanville. En dat is, vanuit het oogpunt van wetenschappers op zoek naar een universeel slangengif, uitermate interessant. “Niet alleen heeft hij mogelijk breed neutraliserende antilichamen aangemaakt, in dit geval zou dat kunnen leiden tot een breed inzetbaar of zelfs universeel antigif.”
De zoektocht
Om dat nader te verkennen, selecteerden de wetenschappers eerst 19 van de dodelijkste slangensoorten, die allemaal behoren tot de koraalslangachtigen – een familie die ongeveer de helft van alle giftige slangensoorten herbergt, waaronder koraalslangen, mamba’s, cobra’s en kraits. Daarna zochten ze in het bloed van Friede naar antilichamen die reageerden op het gif van deze slangen. De daadwerkelijke effectiviteit van die antilichamen werd vervolgens getest door ze één voor één toe te dienen aan muizen die geïnjecteerd waren met het gif van één van de negentien geselecteerde slangensoorten. Het doel was om zo uiteindelijk een cocktail samen te stellen die uit zo min mogelijk antilichamen bestond, maar tegen zoveel mogelijk soorten slangengif bescherming bood.
Cocktail
Het resulteert in een breed beschermend antigif dat slechts drie hoofdcomponenten telt. Het eerste component is het antilichaam LNX-D09, dat de muizen bleek te beschermen tegen een dodelijke dosis van het gif van zes slangensoorten. Daarnaast voegden de onderzoekers varespladib toe – een bekende remmer van giftige stoffen – waarmee de bescherming werd uitgebreid naar drie extra slangensoorten. En ten slotte werd er nog een tweede antilichaam toegevoegd: SNX-B03. “Tegen de tijd dat we drie componenten verzameld hadden, beschikten we over een ongeëvenaard breed serum dat volledige bescherming biedt tegen het gif van 13 van de 19 soorten en gedeeltelijke bescherming tegen de rest,” vertelt Glanville. En de onderzoekers zijn optimistisch dat hun cocktail ook effectief is tegen het gif van andere koraalslangachtigen die niet in het onderzoek zijn meengenomen.
Honden
Voor nu is de effectiviteit van de cocktail enkel aangetoond onder muizen. De onderzoekers willen daar echter snel verandering in brengen. Zo willen ze de cocktail nu allereerst beschikbaar stellen aan dierenklinieken in Australië, zodat dierenartsen deze kunnen testen op honden die met slangenbeten worden binnengebracht. Ook zijn er plannen om de zoektocht naar een breed antigif uit te breiden naar een andere slangenfamilie: de adders. “Het eindproduct kan een enkele, universele antigifcocktail zijn (die zowel werkt tegen het gif van adders als tegen het gif van koraalslangachtigen). Of we maken twee cocktails: één voor koraalslangachtigen en eentje voor adders, omdat er ook gebieden op aarde zijn waar enkel adders of enkel koraalslangachtigen voorkomen,” stelt onderzoeker Peter Kwong.
Het uitdokteren van een antigif-cocktail is overigens nog maar het begin. Uiteindelijk moet een breed of zelfs universeel antigif natuurlijk ook op grote schaal geproduceerd en verspreid worden. Daarvoor zoeken de onderzoekers onder meer de steun van overheden, farmaceutische bedrijven en liefdadigheidsinstellingen. Hun hulp is onmisbaar om een eventueel antigif uiteindelijk daar te krijgen waar het het hardst nodig is: op het platteland, in ontwikkelingslanden. Want daar eisen slangenbeten de meeste levens.
