Als je een bekend gezicht ziet, herken je de persoon meteen. Maar als je datzelfde gezicht ondersteboven zou zien, is het veel moeilijker te plaatsen. Maar waarom?
Om die vraag te beantwoorden, hebben onderzoekers Claudio bestudeerd, een 42-jarige man met een eigenaardige aangeboren afwijking. Zijn hoofd is namelijk bijna 180 graden gedraaid, waardoor hij de wereld op zijn kop ziet. Omdat hij de wereld om zich heen op een compleet andere manier waarneemt, vroegen wetenschappers hem om deel te nemen aan een interessant experiment. In dit experiment wilden onderzoekers begrijpen waarom we moeite hebben met het herkennen van gezichten die ondersteboven worden gepresenteerd.
Ondersteboven
Wetenschappers weten al geruime tijd dat onze bekwaamheid om gezichten te herkennen aanzienlijk afneemt, of zelfs volledig verdwijnt, wanneer een gezicht 180 graden wordt gedraaid. Het is echter lastig gebleken om te bepalen of dit fenomeen het gevolg is van evolutionaire mechanismen, of dat het simpelweg te maken heeft met het feit dat wij gezichten in een rechtopstaande positie zien. “Bijna iedereen heeft aanzienlijk meer ervaring met het zien van rechtopstaande gezichten,” zegt eerste auteur van de nieuwe studie Brad Duchaine. “Daarom is het moeilijk om te bepalen of het feit dat we moeite hebben met gedraaide gezichten, veroorzaakt wordt door evolutie of ervaring. Maar omdat Claudio’s hoofd in een bijna omgekeerde positie staat ten opzichte van gezichten die hij ziet, biedt zijn situatie de gelegenheid om te onderzoeken wat er gebeurt wanneer de gezichten die hij waarneemt een andere oriëntatie hebben dan zijn eigen gezicht.”
Experiment
Tijdens experimenten uitgevoerd tussen 2015 en 2019 testte het onderzoeksteam Claudio’s vermogen om gezichten te herkennen en te identificeren. Ook bestudeerden ze hoe goed hij vervormingen, zoals aangepaste ogen en monden, bekend als de Thatcher-illusie, onderscheidde. In dit geval was de vraag: hoe beïnvloedt de unieke kijk van Claudio zijn vermogen om gezichten te herkennen? En heeft dit verschil in perspectief überhaupt invloed?
Uitslag
De bevindingen zijn interessant. Zo blijkt dat Claudio beter presteerde dan de controlegroep in het herkennen van ondersteboven geplaatste gezichten. Ook was hij beter in het identificeren van ‘Thatcherized’ gezichten. Opvallend genoeg scoorde hij vergelijkbaar met de controlegroep als het ging om het matchen van de identiteit van gezichten.
De onderzoekers waren verrast door hoe Claudio ‘Thatcherized’ gezichten waarnam. In dit geval deed Claudio het beter wanneer die gemanipuleerde gezichten in een rechtopstaande positie verschenen. Hoewel de onderzoekers toegeven dat ze niet precies weten waarom dit zo is, vermoeden ze dat de Thatcher-illusie voortkomt uit andere visuele mechanismen dan gezichtsdetectie en -herkenning. Bovendien geloven ze dat deze verschillende processen waarschijnlijk hun eigen aparte ontwikkelingsgeschiedenis hebben gehad.
Volgens de onderzoekers geeft de studie ons interessante aanwijzingen over hoe wij in het algemeen gezichten waarnemen en verwerken. Zo concluderen ze dat onze vaardigheid om rechtopstaande gezichten te herkennen waarschijnlijk voortkomt uit zowel evolutionaire mechanismen als onze eigen ervaringen.
Combinatie
“Het is opvallend dat Claudio niet beter presteert in het herkennen van rechtopstaande gezichten dan ondersteboven geplaatste gezichten,” zegt Duchaine. “Het feit dat er geen voordeel is voor de oriëntatie van gezichten waar hij meer ervaring mee heeft, suggereert dat onze sterke gevoeligheid voor rechtopstaande gezichten waarschijnlijk wordt beïnvloed door zowel onze persoonlijke ervaring als door aangeboren mechanismen in ons visuele systeem, die specifiek zijn afgestemd op het herkennen van gezichten in een rechtopstaande positie.”
De onderzoekers laten dit intrigerende onderwerp nog niet los. In toekomstige studies hopen ze namelijk meer inzicht te krijgen in andere aspecten van gezichtswaarneming, zoals gezichtsuitdrukkingen, leeftijd, geslacht, aantrekkelijkheid, oogrichting en betrouwbaarheid. Daarnaast willen ze ook Claudio verder bestuderen. Zo zijn ze van plan om zijn hersenactiviteit te meten wanneer hij gezichten ziet. Op die manier hopen ze te achterhalen of de manier waarop hij gezichten verwerkt gebaseerd is op dezelfde visuele processen als die van de meeste mensen.
