Alvorens met minstens acht harde klappen op het hoofd te worden vermoord, maakte deze man van alles mee. Hij migreerde en maakte een carrièreswitch. En daarmee leidde hij – zeker naar prehistorische begrippen – toch een heel interessant leven.
Tot die conclusie komen onderzoekers in het blad PLOS ONE. Hun studie handelt over de zogenoemde Vittrup-man. Zijn resten werden in 1915 ontdekt in een moeras in Noord-Jutland (Denemarken). De man zou zo’n 3200 jaar voor het begin van de jaartelling geleefd hebben en een gewelddadige dood zijn gestorven; zijn verbrijzelde schedel getuigt van zeker acht harde klappen op het hoofd. Tot voor kort was dat eigenlijk alles wat we van deze man uit de Steentijd wisten. Maar het nieuwe onderzoek brengt daar verandering in; aan de hand van onder meer het gebit van de man is het onderzoekers gelukt om zijn leven tamelijk nauwgezet te reconstrueren.
Isotopen
De onderzoekers analyseerden het tandglazuur van de man en keken daarbij onder meer naar de strontium- en zuurstofisotopen in het gebit (zie kader). Strontium is een element dat te vinden is in voedsel en tijdens de kinderjaren door de tanden geabsorbeerd wordt. Zuurstof wordt ondertussen opgenomen via drink- en regenwater en de ingeademde lucht.
Het mooie daarvan is dat het gebit zo de ‘lokale’ strontium- en zuurstofisotopen signatuur van het leefgebied waarin iemand is opgegroeid en het eten dat deze in zijn kinderjaren nuttigde, reflecteert. En zo kun je dus uit de strontium- en zuurstofisotopen in het gebit afleiden waar iemand is grootgebracht en hoe het dieet er in de kinderjaren uitzag.
Kustgebied in Noorwegen
In het geval van de Vittrup-man wijst het tandglazuur erop dat hij niet uit het gebied kwam waar hij de dood vond: Noord-Jutland. In plaats daarvan wijst alles erop dat hij in wat nu het noorden van Noorwegen is, is opgegroeid. Het betekent dat hij helemaal van het noorden van Noorwegen naar Denemarken moet zijn gereisd; dat moet in de Steentijd een enorme en ook gevaarlijke onderneming zijn geweest. Daarnaast geeft het tandglazuur meer inzicht in wat de man als kind at. “Hij komt uit het noorden, uit een relatief koud gebied,” vertelt onderzoeker Karl-Göran Sjögren. “En het moet een kustgebied zijn geweest, want het voedsel dat hij als kind at, kwam uit de zee.”
Carrièreswitch
Naast het gebit, bestudeerden de onderzoekers ook tandsteen en schedelbotten van de man. Waar tandglazuur alleen meer kan vertellen over waar de man in zijn kinderjaren vertoefde en wat hij als kind at, kon dat vervolgonderzoek onthullen hoe het hem daarna verging. En het onderzoek wijst uit dat de man zo rond zijn achttiende of negentiende jaar een carrièreswitch maakte. Waar hij eerder voornamelijk als jager en verzamelaar leefde en vis at, ging hij opeens meer als een boer leven en voedsel eten dat door de veeteelt werd voortgebracht. Het hint erop dat hij rond zijn achttiende of negentiende levensjaar in Noord-Jutland arriveerde, aldus Sjögren, en daar nam hij een andere levensstijl en daarbij behorend dieet aan. “Hij bracht voorafgaand aan zijn dood zo’n tien tot twintig jaar door in een landbouwgemeenschap in Denemarken,” denkt de onderzoeker.
Het onderzoek geeft een ongeëvenaard nauwkeurig inkijkje in het leven van een man die in de Steentijd op aarde rondwandelde. “Voor zover wij weten is het voor het eerst dat wetenschappers in staat zijn om de levensgeschiedenis van iemand die zo lang geleden leefde, zo nauwkeurig te schetsen,” aldus onderzoeker Anders Fischer.
Gevangene?
Maar hoewel het onderzoek meer inzicht geeft in het leven van de man, blijven er ook een aantal vragen onbeantwoord. Zo blijft onduidelijk waarom de man de lange, gevaarlijke reis van het noordelijke deel van Noorwegen naar het zuidelijker gelegen Denemarken ondernam. Het blijft gissen. Een mogelijkheid is dat hij een handelaar of gevangene was die uiteindelijk onderdeel ging uitmaken van de lokale gemeenschap.
Dood
Ook de dood van de man blijft in nevelen gehuld. Duidelijk is dat hij een gewelddadige dood stierf en daarna in een moeras werd gelegd. De schedel van de man getuigt namelijk van zeker acht harde klappen op het hoofd, die mogelijk zijn uitgedeeld met een knuppel die nabij het lichaam van de man is teruggevonden. Waarom de man op zo’n gewelddadige manier aan zijn einde kwam, is onduidelijk, maar de onderzoekers sluiten zeker niet uit dat hij dienst deed als een mensenoffer, waarbij zijn dood de goden gunstig moest stemmen.
Wat het onderzoek wel duidelijk onderschrijft, is dat er reeds in de Steentijd contacten waren tussen Denemarken en het noorden van Noorwegen. Daar was eerder al bewijs voor; archeologen weten bijvoorbeeld al langer dat stenen gereedschappen in deze tijd vanuit Denemarken naar het hoge noorden van Noorwegen – tot aan de noordpoolcirkel aan toe – getransporteerd werden. Maar met de Vittrup-man krijgt dat verhaal, dat tot op heden alleen over voorwerpen handelde, ook een menselijk gezicht. “Het onderzoek voegt nu een echt mens van vlees en bloed toe aan deze vondsten,” aldus onderzoeker Lasse Sørensen.
