Volgens sommigen staan de magnetische polen van de aarde op het punt zich om te draaien. Maar een nieuwe studie stelt gerust.
Het magnetische veld van de aarde fungeert als een onzichtbaar schild tegen de levensbedreigende en barre omstandigheden in de ruimte. Denk bijvoorbeeld aan krachtige zonnewinden die zonder magnetisch veld onze atmosfeer zouden wegvagen. Het magnetische veld is echter niet stabiel. Met onregelmatige tussenpozen – gemiddeld om de 200.000 jaar – vindt er een omkering van de polen plaats, waarbij de noord- en zuidpool van plek wisselen. De grote vraag is echter: wanneer gaat dit wederom gebeuren?
Binnenkort
Volgens sommigen hoeven we daar niet lang meer op te wachten. In de afgelopen 180 jaar is de kracht van het magnetische veld van de aarde bijvoorbeeld met zo’n 10 procent afgenomen. Daarnaast hebben wetenschappers al eerder in de Zuid-Atlantische Oceaan een mysterieus gebied ontdekt, waar de sterkte van het aardmagnetische veld snel afneemt. Dit gebied, waar satellieten meerdere keren beschadigd zijn geraakt na blootstelling aan sterk geladen deeltjes van de zon, wordt de Zuid-Atlantische Anomalie genoemd. En als klap op de vuurpijl zijn er aanwijzingen dat eerdere omkeringen van het aardmagnetisch veld hier zijn begonnen. Deze twee zaken hebben dan ook geleid tot wilde speculaties: de aarde zou op weg zijn naar een nieuwe omkering van de magnetische polen.
Wat als de magnetische polen van de aarde zich omdraaien? Daarover doen de wildste verhalen de ronde. Het is echter niet zo waarschijnlijk dat al het leven op aarde het veld moet ruimen, al zal de omkering van het aardmagnetisch veld het leven op aarde wel iets lastiger maken voor ons moderne mensen. Dat komt omdat het zal leiden tot een zwakker magnetisch veld. En dat maakt onze elektronica veel kwetsbaarder voor geladen deeltjes afkomstig van de zon. Die deeltjes kunnen zelfs als het aardmagnetisch veld behoorlijk krachtig is, grote schade aanrichten. Satellieten kunnen uitvallen, communicatie- en navigatiesystemen vallen weg, elektriciteitsnetwerken liggen plat… De schade zou in de biljoenen euro’s kunnen lopen.
In een nieuwe studie, gepubliceerd in het vakblad PNAS, besloten onderzoekers deze verontrustende hypothese te testen. Dit deden ze door verbrande archeologische artefacten, vulkanische monsters en boorkernen van sedimenten – die stuk voor stuk informatie bevatten over het magnetische veld van de aarde – grondig te analyseren. De studie omvatte kleipotten die zijn verwarmd tot meer dan 580 graden Celsius, gestolde vulkanische lava en sedimenten die in meren of in de zee zijn afgezet. Deze objecten fungeren eigenlijk als tijdscapsules en kunnen onderzoekers meer vertellen over het magnetische veld in het verleden.
Afgelopen 9.000 jaar
Met behulp van gevoelige instrumenten slaagde het team erin het magnetisme en de richting en kracht van het magnetische veld op specifieke plaatsen en tijden te bepalen. “We hebben veranderingen in het magnetisch veld van de aarde over een tijdspanne van 9.000 jaar in kaart gebracht,” legt onderzoeker Andreas Nilsson uit. “Dit deden we met behulp van nieuwe modelleringstechnieken. Hierdoor konden we met indirecte waarnemingen uit verschillende tijdsperioden en locaties één globale reconstructie van het magnetische veld maken.”
Ontkracht
Uit de bevindingen blijkt dat we ons op korte termijn nog geen zorgen hoeven te maken over de omkering van de magnetische polen van de aarde. De onderzoekers stellen namelijk op basis van hun analyses dat de magnetische polen – in ieder geval voorlopig – blijven waar ze zijn. En daarmee zijn eerdere theorieën die zo’n omkering wel voorspelden, ontkracht.
Zuid-Atlantische Anomalie
Hoe het dan zit met de Zuid-Atlantische Anomalie? “Anomalieën zoals die de Zuid-Atlantische Oceaan zijn waarschijnlijk terugkerende verschijnselen die verband houden met overeenkomstige variaties in de sterkte van het aardmagnetisch veld,” verklaart Nilsson. “We denken dan ook dat de Zuid-Atlantische Anomalie waarschijnlijk binnen de komende 300 jaar zal verdwijnen. We lijken niet op weg naar een omkering van de polen.”
Al met al ziet het er dus niet naar uit dat er op korte termijn een omkering van de aardmagnetische polen aan zit te komen. Maar we moeten niet vergeten dat een omkering van de polen zeker tot de mogelijkheden behoort. Het is in het verleden talloze keren gebeurd en staat ons ook in de toekomst weer te wachten. Maar wanneer? Niemand die het helaas weet…
…over wat er gebeurt als de magnetische polen van de aarde zich omdraaien en welke gevolgen dit kan hebben? Lees er in dit interessante achtergrondartikel dat eerder op Scientias.nl verscheen, meer over!
