Het aardmagnetisch veld wordt zwakker. Maar dat is niet de opmaat naar een ommekeer.
Dat je kompas naar het noorden wijst, is te herleiden naar het aardmagnetisch veld. Dit magnetische veld wordt door onze planeet zelf gegenereerd en beschermt ons bovendien tegen gevaarlijke straling vanuit de ruimte. Maar dat magnetische veld is niet altijd even stabiel. Sterker nog: we weten dat het zich in het verleden regelmatig heeft omgedraaid. De laatste keer dat dat gebeurde, was zo’n 800.000 jaar geleden.
Twee aanwijzingen
Sommige mensen denken echter dat er op korte termijn weer zo’n ommekeer aan zit te komen. Ze baseren zich doorgaans op twee dingen. Allereerst is het aardmagnetisch veld sinds 1840 – toen de eerste metingen werden gedaan – steeds zwakker geworden. Gemiddeld neemt de kracht van het aardmagnetisch veld met zo’n 5% per eeuw af. Dat zou kunnen wijzen op een aanstormende omkering van het aardmagnetisch veld, omdat zo’n omkering vergezeld wordt door een verzwakking van dat magnetisch veld. Een tweede ontwikkeling die vaak wordt aangedragen om het idee dat ons magnetisch veld zich gaat omkeren te staven, is de South Atlantic Anomaly. Dit is een gebied op het zuidelijk halfrond waar het aardmagnetisch veld momenteel het zwakst is. En er zijn aanwijzingen dat eerdere omkeringen van het aardmagnetisch veld hier zijn begonnen.
Geschiedenis
Om beide ontwikkelingen beter te kunnen plaatsen, doken onderzoekers in de geschiedenis. Ze richtten zich daarbij op de periode tussen 50.000 en 30.000 jaar geleden. Er is behoorlijk wat data voorhanden die onthult hoe het aardmagnetisch veld er in die periode uitzag. Die data is onder meer gebaseerd op gesteenten en sedimenten die in die tijd ontstonden en magnetische mineralen herbergen. Deze mineralen verraden de oriëntatie en kracht van het aardmagnetisch veld in die tijd. Op basis van de data konden de onderzoekers de veranderingen die het aardmagnetisch veld in deze periode onderging, modelleren. Het onderzoek wees uit dat er in deze periode twee momenten waren waarop het aardmagnetisch veld boven het zuidelijke deel van de Stille Oceaan en Zuid-Amerika leek op het aardmagnetisch veld van vandaag de dag. In beide gevallen nam de kracht van het aardmagnetisch veld echter geleidelijk aan weer toe en verdwenen de anomalieën weer. Het leidde dus niet tot een omkering van het aardmagnetisch veld.
Herstel
41.000 jaar geleden keerden de polen zich zeer kortstondig om (na enkele eeuwen draaiden ze alweer terug). Die omkering begon met een verzwakking van het aardmagnetisch veld, maar het patroon waarmee het magnetisch veld zwakker werd, lijkt in geen enkel opzicht op de verzwakking die we nu zien. “Afgaand op onze observaties van de afgelopen 50.000 jaar concluderen we dat de South Atlantic Anomaly niet geïnterpreteerd kan worden als een teken dat de omkering van de polen gaat beginnen,” stelt onderzoeker Monika Korte. Collega Richard Holme voegt toe: “In plaats daarvan suggereert ons onderzoek dat het huidige verzwakte veld zich zal herstellen.”
Hoelang dat herstel nog op zich gaat wachten, durven de onderzoekers niet te voorspellen. Het kan heel goed zijn dat het aardmagnetisch veld nog eeuwenlang zwakker wordt.