GEOLOGIE Hoelang duurt het voordat magma het aardoppervlak bereikt en als lava uit de vulkaan stroomt? Niet zolang als altijd werd gedacht. Uit onderzoek blijkt dat de stromen met vloeibaar gesteente 25 keer zo snel aan het aardoppervlak komen. En dat zet alle vulkaanmodellen op zijn kop.
In 2001 werd het idee geboren om een enorme centrifuge te bouwen. In deze centrifuge moesten de temperatuur en druk in het binnenste van de aarde worden nagebootst. De invloed van deze krachten konden zo beter in kaart worden gebracht. Onderzoeker Max Schmidt gebruikte de centrifuge om de omstandigheden in de asthenosfeer te onderzoeken. In deze laag bevindt zich het gesmolten gesteente dat de vulkanen moet voeden.
De onderzoekers bootsten het transport van de gesmolten gesteenten na waarbij basaltisch glas uit de oceaan als gesteente diende. De bovenste aardmantel bestaat voor tweederde uit het mineraal olivijn. Hier maakten de onderzoekers een vorm van waar het gesteente doorheen kon bewegen. Vervolgens werd alles opgewarmd tot zo’n 1300 graden en werd er flinke druk uitgeoefend (één gigapascal). Zo konden de onderzoekers de snelheid waarmee de massa bewoog, vaststellen. De gesmolten gesteenten bleken niet, zoals James Connolly ooit beweerde, honderdduizenden jaren nodig te hebben om van zo’n 120 kilometer diepte te komen. Het ging slechts om enkele duizenden jaren. “Als een vulkaan vandaag uitbarst, is het magma niet in de ijstijd, maar in de tijd van de farao’s of omstreeks de geboorte van Christus gevormd,” vertelt Schmidt.
Uit de resultaten blijkt ook dat de krachten die magma aan het aardoppervlak brengen van veel dieper komen. Overigens past de grotere snelheid waarmee gesmolten gesteente omhoog komt, prima bij wat we al wel wisten. Vulkanen zijn immers slechts enkele duizenden jaren actief.
