Sorry Jupiter; Saturnus is en blijft de onbetwiste koning van de manen.
Jupiter en Saturnus hebben jarenlang gestreden om de titel van planeet met de meeste manen in ons zonnestelsel, waarbij ze elkaar telkens afwisselden. In mei 2023 stond Saturnus op 145 manen en Jupiter op 95. De vraag was of Jupiter dat nog zou kunnen inhalen. Maar nu heeft een nieuwe telling de knoop doorgehakt en is de onbetwiste koning van de manen gekroond. En de winnaar is… Saturnus!
Onderzoek
Tussen 2019 en 2021 gebruikte een onderzoeksteam de Canada France Hawaii Telescope (CFHT) om de hemel rondom Saturnus in ongelooflijk detail te observeren. Door meerdere beelden samen te voegen, konden ze het signaal van astronomische objecten versterken. In deze eerste ronde ontdekten ze 62 manen – en een aantal andere mysterieuze objecten die op dat moment nog niet konden worden geïdentificeerd.
128 nieuwe manen
“Wetende dat deze objecten waarschijnlijk manen waren en er mogelijk nog meer ontdekt konden worden, hebben we in 2023 drie maanden lang dezelfde gebieden opnieuw bestudeerd”, vertelt hoofdonderzoeker Edward Ashton. “En inderdaad, we stuitten op maar liefst 128 nieuwe manen. Volgens onze berekeningen geloof ik niet dat Jupiter ooit nog kans maakt om Saturnus in te halen.”
Bijna twee keer zoveel
Het betekent dat Saturnus maar liefst 274 manen herbergt. Dat zijn er bijna twee keer zoveel als alle andere planeten in ons zonnestelsel samen. De Internationale Astronomische Unie heeft de ontdekking van de 128 nieuwe manen van Saturnus officieel bevestigd.
Jammer, Jupiter
Saturnus is dus tot de onbetwiste ‘manenkoning’ gedoopt. En het ziet er niet naar uit dat hij die titel op korte termijn weer uit handen gaat geven. Overigens lag het wel in de lijn der verwachting dat Saturnus het van Jupiter zou gaan winnen. Waar astronomen alle manen groter dan 1 kilometer rond Jupiter namelijk al ontdekt of in ieder geval in het vizier hebben, waren bij Saturnus pas alle manen groter dan 3 kilometer gespot. Dat komt omdat Saturnus verder weg staat, waardoor het lastiger is om manen rond Saturnus te ontdekken. Wetenschappers hadden dan ook al wel verwacht dat Saturnus – als ook daar alle manen groter dan 1 kilometer gedetecteerd waren – meer manen zou herbergen dan Jupiter. En zoals blijkt, is dat inderdaad het geval. Saturnus mag zich dan ook de gedoodverfde winnaar noemen.
Onregelmatige manen
Alle 128 nieuwe manen zijn zogenoemde ‘onregelmatige manen’. Dit betekent dat ze in een ongewone baan om Saturnus draaien, vaak met een grote inclinatie en een onregelmatige baan. De onderzoekers vermoeden dan ook dat ze vroeg in de geschiedenis van ons zonnestelsel door Saturnus zijn ingesloten. “Deze manen zijn een paar kilometer groot”, legt Brett Gladman, professor aan de UBC-afdeling fysica en astronomie, uit. “Waarschijnlijk zijn het resten van oorspronkelijk grotere manen die zijn vernietigd door zware botsingen, hetzij met andere Saturnusmanen, hetzij met passerende kometen.”
Raadsel
Een raadsel binnen Saturnus’ onregelmatige maansysteem vormde een belangrijke drijfveer voor het laatste onderzoek: het opvallend hoge aantal kleine manen in verhouding tot de grotere. Dit doet vermoeden dat er ergens in het Saturnus-systeem in de afgelopen 100 miljoen jaar een botsing had plaatsgevonden – wat in astronomische termen nog steeds als relatief recent wordt beschouwd. “Anders zouden deze manen al met elkaar in botsing zijn gekomen en tot stof zijn opgeblazen, waardoor het aantal kleine manen in verhouding tot de grotere zou afnemen”, stelt Gladman.
Mundilfari
Na verdere analyse ontdekten de onderzoekers dat de meeste van de recent ontdekte manen zich nabij het Mundilfari-cluster bevinden, een subgroep van manen van Saturnus. Gezien hun grootte, aantal en banen, is dit waarschijnlijk de plek waar de botsing heeft plaatsgevonden.”Onze zorgvuldig geplande zoektocht over meerdere jaren heeft een rijke oogst aan nieuwe manen opgeleverd, die ons waardevolle inzichten bieden in de ontwikkeling van Saturnus’ onregelmatige natuurlijke satellieten”, aldus Ashton.
Alles bij elkaar leveren de recent ontdekte onregelmatige manen boeiende nieuwe inzichten op over de werking van het Saturnus-systeem en de ontwikkeling van zijn manen. Wat de toekomst betreft, lijkt de zoektocht van het team naar manen voorlopig ten einde. “Met de technologie die we nu hebben, denk ik niet dat we veel verder kunnen gaan dan wat we al hebben ontdekt over de manen van Saturnus, Uranus en Neptunus,” besluit Ashton.
