Rondslingerend plastic is niet alleen smerig, maar ook ziekmakend. In een nieuw onderzoek beschrijven wetenschappers de eerste door plastic veroorzaakte fibrotische ziekte: plasticose.
De onderzoekers hebben de ziekte aangetroffen en beschreven onder Australische grote pijlstormvogels. Maar het lijkt niet ondenkbaar dat een vergelijkbaar ziektebeeld ook onder tal van andere soorten zeevogels en -dieren te vinden is. Ook kan zeker nog niet worden uitgesloten dat ook mensen met plasticose te maken kunnen krijgen.
Plastic
Plasticvervuiling is een groot probleem. We kennen allemaal de beelden van schildpadden en zeevogels die verstrikt zijn geraakt in plastic. Ook is reeds algemeen bekend dat zeedieren en -vogels plastic binnenkrijgen. Maar welke consequenties dat laatste heel concreet voor hun gezondheid heeft, is minder duidelijk. Genoeg reden voor een internationaal team van onderzoekers om daar eens nader in te duiken. Ze bogen zich daartoe over Australische grote pijlstormvogels; een soort waarvan reeds is aangetoond dat deze grote hoeveelheden plastic binnenkrijgt.
Kuikens
In totaal bestudeerden de onderzoekers 30 jonge Australische grote pijlstormvogels die op het Lord Howe-eiland in Australië zo’n 80 tot 90 dagen eerder uit het ei waren gekropen. De wetenschappers gingen niet alleen na hoeveel plastic de vogels reeds binnen hadden gekregen, maar ook in hoeverre dat leidde tot de vorming van littekenweefsel in het binnenste van de vogels. “Simpel gezegd is de vorming van littekens een normaal onderdeel van het genezingsproces dat volgt na een verwonding of ontsteking,” legt onderzoeker Hayley Charlton-Howard aan Scientias.nl uit. “Het wordt gevormd om steun te bieden terwijl het beschadigde weefsel gerepareerd wordt. Aangezien plastic zachte weefsels kan beschadigen, kan het eveneens leiden tot de vorming van littekens en herhaaldelijke beschadiging door plastics kan zelfs tot omvangrijk littekenweefsel leiden.” En dat is precies wat de onderzoekers in het binnenste van deze jonge vogels aantroffen. Het is tamelijk verbijsterend. “Deze kuikens waren tussen de 80 en 90 dagen oud en om dan te zien dat ze in zo’n korte tijd al zulk omvangrijk littekenweefsel hadden ontwikkeld… Dat was echt verrassend en ontnuchterend.”
Kliermaag
De onderzoekers troffen het littekenweefsel aan in de kliermaag – de eerste kamer van de maag van een zeevogel. “We ontdekten dat omvangrijk littekenweefsel – ook wel fibrose genoemd – in de wanden van het gehele orgaan wijdverspreid was. Ook ontdekten we dat het littekenweefsel nauw samenhing met de aanwezigheid van plastic in de kliermaag. Ondertussen was er geen verband tussen de aanwezigheid van puimsteen (een ruwe steen die zeevogels van nature consumeren om zo hun spijsvertering een handje te helpen) en de vorming van littekenweefsel. Het wijst erop dat plastic echt unieke ziekteverwekkende eigenschappen heeft die leiden tot littekenweefsel.”
Gevolgen
En de vorming van dat littekenweefsel gaat de zeevogels niet in de koude kleren zitten. “Littekenweefsel kan de vogels op verschillende manieren beïnvloeden,” vertelt Charlton-Howard. “Allereerst functioneert het niet zo als gezond weefsel – het is vooral bedoeld om wat extra steun te bieden en dat betekent dat het minder flexibel is. De functionaliteit van een orgaan zoals de maag – waar flexibiliteit cruciaal is, omdat het de maag in staat stelt om uit te rekken en samen te trekken en zo voedsel te verteren – kan door littekenweefsel worden aangetast. Daarnaast zien we dat plastic ook serieuze schade aanricht aan de klieren in de maag die verantwoordelijk zijn voor de productie van verterende vloeistoffen. Die vloeistoffen helpen bij het afbreken van voedsel, de opname van voedingsstoffen en voorkomen infecties. De schade veroorzaakt door plastic kan dan ook betekenen dat vogels minder goed in staat zijn om hun voedsel te verteren en de gezondheid van hun maag op peil te houden.”
Meer ziekten wachten op ontdekking
De onderzoekers noemen de door plastic ingegeven fibrose ‘plasticose’. Het is volgens Charlton-Howard voor het eerst dat een fibrotische ziekte die veroorzaakt wordt door de consumptie van plastic beschreven is. Maar het zal zeker niet de laatste zijn, zo waarschuwt ze. “Recente laboratoriumonderzoeken hebben uitgewezen dat plastic een breed scala aan negatieve gezondheidsconsequenties kan hebben – van het veranderen van de bloedchemie tot het beperken van de mobiliteit en vruchtbaarheid en van het veroorzaken van ontstekingen tot weefselschade en nog veel meer. Het is echt een heel nieuw onderzoeksgebied, dus het is waarschijnlijk dat wetenschappers nog meer manieren gaan vinden waarop de inname van plastic de gezondheid aantast.”
Andere soorten
Hoewel het onderzoek van Charlton-Howard en collega’s zich beperkt tot Australische grote pijlstormvogels ligt het tevens in de lijn der verwachtingen dat ook andere soorten zeevogels – en mogelijk ook andere diersoorten – door toedoen van plastic met littekenweefselvorming te maken krijgen. “Van Australische grote pijlstormvogels weten we dat ze sterk door de plasticvervuiling worden aangetast, maar er zijn nog meer dan 1200 mariene soorten waarvan we weten dat ze plastic binnenkrijgen en waarbij nog niet is nagegaan of ze daardoor ook littekenweefsel vormen. In deze studie geven Australische grote pijlstormvogels een indicatie van wat er in andere wilde diersoorten gaande kan zijn. En hoewel andere soorten misschien niet zulke omvangrijke littekenweefselvorming doormaken, verwachten we zeker wel dat er andere organismen zijn die ook door plastic ingegeven littekenvorming ervaren.”
Mensen
Onduidelijk is nog of mensen – die eveneens regelmatig (micro)plastics binnenkrijgen – daar ook toe behoren. Maar het kan zeker niet worden uitgesloten. “De omvang van de plastics die wij mensen binnenkrijgen, is wel anders,” merkt Charlton-Howard op. “De plastics in het voedsel dat we eten, het water dat we drinken en de lucht die we inademen zijn veel kleiner – vaak microscopisch klein. Maar die kleinere deeltjes kunnen net zo schadelijk zijn. En laboratoriumonderzoeken met proefdieren hebben al uitgewezen dat kleine plastic fragmenten in het spijsverteringskanaal kunnen belanden, via het bloed door het lichaam getransporteerd kunnen worden en zich uiteindelijk in organen kunnen ophopen. Daar kunnen ze ontstekingen en verwondingen en dus littekens veroorzaken. En die kleine, door littekens getekende gebieden kunnen door de tijd heen in aantal toenemen. Maar meer onderzoek daarnaar is hard nodig.”
Hoewel het onderzoek ons veel meer inzicht geeft in de consequenties die de plasticvervuiling voor zeevogels heeft, roept het al met al ook weer veel nieuwe vragen op. “Ik denk dat onze studie vooral benadrukt hoeveel we nog niet weten over de impact die plastic op de gezondheid heeft,” bevestigt Charlton-Howard. “De fibrose die wij gezien hebben, heeft serieuze implicaties voor de overlevingskansen van deze vogels en is iets waar we tot voor kort geen weet van hadden. Plastic is in bijna alle gebieden op aarde al teruggevonden en het is aannemelijk dat blootstelling aan plastic voor de meeste – zo niet alle – levende organismen onvermijdelijk is. Wij roepen dan ook op tot meer onderzoek. Niet alleen om beter te gaan begrijpen hoe we de impact die de plasticvervuiling op wilde dieren heeft, kunnen verkleinen, maar ook om beter te gaan begrijpen hoe wij – als mensen – mogelijk door plastic worden aangetast.”
