Het nog tamelijk mysterieuze object dat zich in het hart van onze Melkweg ophoudt kan zich gemakkelijk decennialang koest houden en in die periode zelfs tegen onzichtbaarheid aanschurken, om vervolgens opeens enorme gaswolken uit te spuwen.
Wetenschappers ontdekten dit ons tot voor kort onbekende type ster tijdens een langdurig onderzoek dat wel 10 jaar liep en waarbij ze bijna een miljard sterren in infrarood licht observeerden. Ze maakten daarbij in eerste instantie gebruik van de Visible and Infrared Survey Telescope (kortweg VISTA). Maar in een later stadium deden ze ook een beroep op de Very Large Telescope, zo legt onderzoeker Philip Lucas uit. “Bijna tweederde van de sterren was gemakkelijk te classificeren. De rest was wat lastiger, dus maakten we gebruik van ESO’s Very Large Telescope om van veel van deze sterren een individueel spectrum te verkrijgen. Een spectrum onthult hoeveel licht een ster op verschillende golflengtes afgeeft en geeft zo een veel duidelijker beeld van waar we nu precies naar kijken.”
Rode sterren
Dergelijke vervolgwaarnemingen bleken onder meer nodig nadat de onderzoekers 21 rode sterren in het binnenste deel van de Melkweg detecteerden, waarvan de helderheid gedurende de 10 jaar waarin ze deze observeerden, enorm veranderde. “We wisten niet goed of het explosieve protosterren waren of dat ze herstellende waren van een afname in helderheid veroorzaakt doordat stof voor de ster langsbewoog. Een derde optie was dat het oudere reuzensterren waren die zo tegen het einde van hun leven materie wegslingerden en als een soort oude rokers gas wegpuften.”
Oude rokers
Vervolgwaarnemingen van zeven van deze op het eerste gezicht mysterieuze sterren onthulden dat ze tot een ons tot voor kort onbekende klasse sterren gerekend kunnen worden die onderzoekers informeel aanduiden als ‘oude rokers’. “Deze oudere sterren houden zich jaren tot decennia koest en puffen dan opeens op een totaal onverwachte manier gaswolken weg,” vertelt onderzoeker Dante Minniti. “Ze zijn dan verschillende jaren op rij heel lichtzwak en rood; soms zelfs zo erg dat we ze helemaal niet meer kunnen zien.”
Zware elementen
Met de ontdekking van deze ‘oude rokers’ is ons beeld van de sterrenpopulatie in de Melkweg weer iets completer geworden. Maar dat niet alleen; het onderzoek kan ook meer inzicht geven in hoe (zware) elementen door de ruimte verspreid worden. Zo wijzen de onderzoekers erop dat de ‘oude rokers’ zich in de binnenste regionen van onze Melkweg bevinden, waar sterren rijker zijn aan zware elementen dan elders in ons sterrenstelsel. En een deel van die zware elementen wordt door de ‘oude rokers’ klaarblijkelijk weggepuft. Uit die zware elementen kunnen op een later moment weer nieuwe sterren en planeten ontstaan. “De ontdekking van een nieuw type ster dat materie wegslingert, kan van belang zijn ons begrip van de verspreiding van zware elementen,” aldus Lucas.
Jonkies
Naast de ‘oude rokers’ hebben de onderzoekers in hun langlopende studie ook nog andere interessante ontdekkingen gedaan. Zo stuitten ze in onze Melkweg ook op tientallen nog niet eerder waargenomen pasgeboren sterren – ook wel protosterren genoemd. De meeste van deze sterren worden door stof aan het zicht onttrokken. Maar omdat infrarood licht – in tegenstelling tot optisch licht – moeiteloos door stof heen reist, konden de onderzoekers deze sterren voor het eerst zien. In totaal ontdekten ze 32 van deze protosterren die nog omringd worden door een gasschijf waarvan de helderheid (in infrarood) minstens 40 keer en soms zelfs 300 keer leek toe te nemen. “Deze uitbarsting (toename in helderheid, red.) vindt plaats in de traag draaiende schijf van materie waaruit een nieuw zonnestelsel gevormd wordt,” legt onderzoeker Zhen Guo uit. “Deze uitbarstingen helpen de pasgeboren ster in het hart van de schijf om te groeien, maar maken het voor planeten moeilijker om te ontstaan. We begrijpen nog niet waarom de schijven zo instabiel worden.”
Met de ontdekking van pasgeboren én stokoude sterren die zelfs in geen enkele bestaande klasse onder te brengen zijn, tonen de onderzoekers maar weer eens aan dat er in onze Melkweg nog genoeg te ontdekken valt. Tegelijkertijd roepen de ontdekkingen ook bijna automatisch weer nieuwe vragen op. Zo kunnen onderzoekers dus nog niet goed verklaren waarom de schijf rond protosterren verstoord wordt. Ook is onduidelijk wat er nu precies toe leidt dat oude rokers grote wolken materie wegpuffen.
