Antibioticaresistentie, we weten dat het een groot probleem is en toch blijft het ergens een ver-van-je-bedshow. Dat wil niet zeggen dat we er niets mee moeten. Onderzoekers zijn naarstig op zoek naar oplossingen en ze hebben mogelijk iets gevonden: het terugdringen van luchtvervuiling.
Hoe meer luchtvervuiling, hoe groter de kans dat er antibioticaresistentie ontstaat, blijkt uit een nieuwe studie. Gek genoeg, wordt de situatie op dit gebied alleen maar erger met de jaren: als de luchtvervuiling toeneemt, blijkt de antibioticaresistentie nog harder toe te nemen.
Frisse lucht én betere antibiotica
Antibioticaresistentie verspreidt zich door de lucht, bijvoorbeeld doordat ziekenhuizen, boerderijen en rioolzuiveringsinstallaties antibioticaresistente deeltjes uitstoten. Professor Hong Chen van de Zhejiang University in China legt uit: “Antibioticaresistentie en luchtvervuiling behoren allebei op hun eigen manier tot de grootste gevaren voor de volksgezondheid. Tot nu toe hadden we geen duidelijk beeld van de link tussen die twee, maar deze studie wijst uit dat de voordelen van het verminderen van luchtvervuiling tweeledig zijn: niet alleen is gezonde lucht op zich beter voor iedereen, het kan ook een belangrijke rol spelen in de strijd tegen antibioticaresistente bacteriën.”
Misbruik en overmatig gebruik van antibiotica zijn de belangrijkste veroorzakers van resistentie, maar luchtvervuiling is dus ook een probleem. Tot nu toe waren er echter weinig data over hoe schadelijk luchtvervuiling precies is, als het gaat om de schadelijkste deeltjes van 2,5 micrometer (PM2,5). Die zijn dertig keer dunner dan een menselijke haar. PM2,5 wordt uitgestoten door de industrie, het verkeer en houtkachels in huis.
Indrukwekkende data
De onderzoekers hebben een indrukwekkende dataset met gegevens van onder meer de WHO en de Wereldbank gebruikt om het effect van PM2,5 op antibioticaresistentie te bepalen. Ze hadden gegevens uit 116 landen van 9 soorten bacteriën en 43 typen antibiotica. In totaal verzamelden ze 11,5 miljoen monsters tussen 2000 en 2018.
En de resultaten waren opmerkelijk: voor elke 1 procent toename van de luchtvervuiling nam de antibioticaresistentie toe met 0,5 tot 1,9 procent, afhankelijk van het pathogeen. Het verband werd in de loop der jaren steeds sterker: een toename van PM2,5 leidde tot een nog grotere toename van de antibioticaresistentie. Niet overal is de resistentie even groot. In Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Zuid-Azië is de situatie veel ernstiger dan in Europa en Noord-Amerika. Vooral in China en India overlijden veel mensen doordat de luchtvervuiling daar de antibioticaresistentie verergert. Volgens de onderzoekers stierven er in 2018 bijna een half miljoen mensen door antibioticaresistentie die gelinkt is aan luchtvervuiling. Het leidde tot extra kosten van bijna 400 miljard dollar.
Drijvende kracht
PM2,5 is dus niet zomaar een kleine factor, maar mogelijk een van de drijvende krachten achter antibioticaresistentie, goed voor 11 procent van de veranderingen in gemiddelde resistentieniveaus in de wereld. Ter vergelijking: zorguitgaven zijn goed voor 10 procent van de afgenomen resistentie en drinkwatervoorzieningen voor maar 3 procent. In Noord-Afrika en West-Azië heeft luchtvervuiling de meeste impact. Daar komt 19 procent van de veranderingen in resistentieniveaus voor rekening van de uitstoot van PM2,5.
Volgens de sombere toekomstscenario’s van de onderzoekers neemt antibioticaresistentie tegen 2050 wereldwijd met 17 procent toe als er niets verandert aan de luchtvervuiling. Jaarlijks zullen er dan rond de 840.000 mensen vroegtijdig overlijden door antibioticaresistentie met het grootste aantal slachtoffers in Sub-Sahara-Afrika.
Zelf in actie
Maar het goede nieuws is: we kunnen er zelf veel aan doen. Alleen al door PM2,5 te beperken tot 5 microgram per kubieke meter in de atmosfeer neemt de wereldwijde antibioticaresistentie met 17 procent af tegen 2050. Daardoor overlijden er 23 procent minder mensen voortijdig en wordt 640 miljard dollar bespaard.
Hoe dat verband ontstaat, is nog steeds onduidelijk. Toekomstig onderzoek zou zich dan ook moeten richten op het onderliggende mechanisme. Dus: hoe kan het dat luchtvervuiling antibioticaresistentie verergert? Ondertussen moeten we alles op alles zetten om de luchtvervuiling te verminderen. En niet alleen omdat we daar op zich al een stuk gezonder van worden, maar ook omdat het antibioticaresistentie tegengaat.
