Goed nieuws voor astronauten: maanstof blijkt veel minder gevaarlijk dan gedacht en aanzienlijk minder giftig voor de longen dan de vervuilde lucht in grote steden. En dat is best verrassend.
Het is een kwestie van tijd voor NASA weer astronauten naar de maan stuurt. En dat brengt vanzelfsprekend de nodige uitdagingen en zorgen met zich mee. Zo is er sinds de bemande Apollo-missies enige bezorgdheid over de schade die het maanstof aan kan richten in de longen. Die zorgen ontstonden, nadat Apollo-astronauten na een maanwandeling moeite kregen met ademhalen, gingen niesen en rode ogen kregen, zo vertelt onderzoeker Michaela B. Smith. “Toen astronauten terugkeerden in hun landingsmodule, kwam fijn stof dat aan hun ruimtepakken was blijven kleven in de besloten cabine in de lucht terecht en werd vervolgens ingeademd, wat leidde tot ademhalingsproblemen, niezen en oogirritatie.”
Valt mee
Toegegeven: dat klinkt tamelijk verontrustend. Maar nieuw onderzoek van Smith en collega’s onthult nu dat het allemaal wel meevalt. Ja, het maanstof irriteert de luchtwegen, maar het lijkt niet te leiden tot chronische longproblemen. Dat is te lezen in het blad Life Sciences in Space Research.
Het onderzoek
De onderzoekers baseren hun conclusie op longonderzoek. Hierbij stelden ze menselijke longcellen uit zowel het bovenste als onderste deel van onze luchtwegen, in het laboratorium bloot aan nagemaakt maanstof. Vervolgens vergeleken ze de effecten die het maanstof op de longcellen had met de impact die fijnstof – verzameld in een drukke straat in Sydney – op de longcellen had. Het onderzoek onthult dat het scherpe maanstof de longcellen weliswaar irriteert, maar – in tegenstelling tot het stadse fijnstof dat we hier op aarde kennen – geen ernstige celschade of ontstekingen veroorzaakte. “Dit betekent waarschijnlijk dat, als blootstelling (aan maanstof, red.) plaatsvindt op niveaus die vergelijkbaar zijn met luchtvervuiling op aarde, de gezondheidseffecten minimaal zouden zijn,” zo schrijven de onderzoekers in hun studie.
Maanstof irriteert
“Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen een fysiek irriterende stof en een sterk toxische stof,” vindt Smith. “Onze bevindingen suggereren dat maanstof weliswaar enige onmiddellijke irritatie aan de luchtwegen kan veroorzaken, maar geen risico lijkt te vormen voor chronische, langdurige aandoeningen, zoals silicose.” Deze aandoening staat ook wel bekend als een vorm van ‘stoflong’ en ontstaat door inademing van siliciumstof. Langdurige blootstelling aan dit stof kan littekenvorming in de longen veroorzaken, wat tot ademhalingsproblemen leidt. “Elk type stof zorgt er bij inademing voor dat je gaat niesen en hoesten en leidt tot fysieke irritatie,” stelt Smith. “Maar het (maanstof, red.) is niet heel giftig, zoals silicium, waarbij je na tien jaar op een bouwplaats silicose kunt oplopen.”
Toch extra maatregelen
Het is goed nieuws voor NASA, dat hard werkt aan een terugkeer naar de maan. Maar het weerhoudt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie er zeker niet van om tóch extra maatregelen te treffen die erop gericht zijn astronauten tegen maanstof te beschermen, zo weet Smith, die onlangs een bezoek bracht aan NASA’s Johnson Space Center in Houston. Daar zag ze dat NASA hard werkt om de kans dat astronauten aan maanstof worden blootgesteld, zo klein mogelijk te houden. Daarbij is veel geleerd van de Apollo-missies; tijdens die missies zag men dat de astronauten vooral last hadden van geïrriteerde luchtwegen en ogen nadat ze na een maanwandeling, met de ruimtepakken nog aan, terugkeerden in hun landingsmodule. Op dat moment kwam het maanstof – dat tijdens de maanwandeling aan het ruimtepak was gaan kleven – vrijkwam in de lucht die de landingsmodule vulde, waarna de astronauten het stof inademden. Om dat te voorkomen, heeft NASA nu ruimtepakken ontworpen die zowel voor als na een maanwandeling buiten blijven. “De astronaut stapt van binnenuit in en uit het pak en het pak zelf komt nooit naar binnen,” vertelt Smith. “Zo voorkomt men dat het stoffige pak ooit de module van binnen vervuilt.”
Het nieuwe onderzoek onthult dus dat maanstof minder gevaarlijk is voor de longen dan gedacht. Maar dat wil niet zeggen dat de longen niet onder een reis naar de maan te lijden hebben; op dit moment zoekt Smith bijvoorbeeld nog uit welk effect een verminderde zwaartekracht op de cellulaire structuur en het functioneren van de longen heeft. Ze hoopt dat dergelijk fundamenteel onderzoek – samen met bijvoorbeeld ook het onderzoek naar de impact van maanstof op de longen – er uiteindelijk toe leidt dat toekomstige bemande maanmissies zo veilig mogelijk verlopen.
