Dementie eist zoveel slachtoffers dat wetenschappers over de hele wereld naarstig op zoek zijn naar factoren, die de ziekte kunnen voorkomen. Chinese onderzoekers wijzen nu opnieuw op de gunstige effecten van vooral lichaamsbeweging. Maar er is meer.
Niet alleen lichaamsbeweging verkleint de kans op dementie, ook het doen van huishoudelijke taken en het bezoeken van familie en vrienden heeft een gunstig effect, schrijven de wetenschappers in vakblad Neurology, onderdeel van medisch tijdschrift American Academy of Neurology. “Door vaker gezonde fysieke en psychische activiteiten te ondernemen, verminderen mensen hun kans op dementie, ongeacht of ze erfelijk belast zijn of niet. Zo’n uitkomst benadrukt het potentieel van deze activiteiten als effectief preventiemiddel tegen dementie”, legt epidemiologieprofessor Huan Song van de Sichuan University uit in gesprek met Scientias.nl.
Lekker bewegen
De studie keek niet alleen naar deze activiteiten, maar onderzocht ook het gebruik van telefoon en tv bij mensen met en zonder genetische aanleg voor dementie. “We wilden meer weten over een groot aantal specifieke leefgewoonten en hun potentie om dementie te voorkomen”, aldus Huan Song. “Daarbij kwamen we erachter dat vooral lichaamsbeweging, huishoudelijk werk en sociaal contact de kans op verschillende vormen van dementie verkleinde.”
Naar de kroeg
De studie omvatte data van meer dan 500.000 Britten met een gemiddelde leeftijd van 56 jaar. Zij moesten aan het begin van de studie vragenlijsten invullen waarin onder meer werd gevraagd wat ze aan sport deden, of ze veel wandelden, wat ze in het huishouden deden en of ze wandelden of fietsten naar hun werk. Ten tweede beantwoordden ze vragen over psychische activiteiten: hun opleidingsniveau, of ze nog cursussen volgden, hoe vaak ze vrienden en familie bezochten, naar de kroeg gingen of naar de kerk. Tenslotte werd gevraagd naar computer-, tv- en telefoongebruik. Kanttekening is wel dat zelfrapportage normaal gesproken niet wordt beschouwd als de meest betrouwbare manier van informatie vergaren: je moet er op vertrouwen dat iedereen alles correct invult en nog weet wat hij heeft gedaan.
Verder gaven de respondenten ook aan in hoeverre ze directe familieleden hadden met dementie. Zo konden de wetenschappers de genetische factor van Alzheimer bepalen. De deelnemers werden elf jaar lang gevolgd. Aan het eind van het onderzoek hadden 5185 mensen dementie.
Meer praten met mensen
Na correctie voor tal van factoren, zoals leeftijd, inkomen en roken, ontdekten de onderzoekers dat de meeste fysieke en mentale activiteiten een link hadden met de kans op dementie. Mensen die in het algemeen een actief leven leidden stonden er beter voor. Wie regelmatig lichaamsbeweging kreeg, had 35 procent minder kans op dementie, veel in het huishouden doen verkleinde het risico met 21 procent en wie dagelijks familie of vrienden zag had 15 procent minder kans, vergeleken met de mensen die het laagst scoorden op deze activiteiten.
Dat betekent dat van de mensen die regelmatig sportten er 0,45 per duizend ‘patiëntjaren’ dementie kregen, terwijl dat cijfer bij de mensen die zelden bewogen op 1,59 lag. Deze ‘patiënt- of persoonsjaren’ houden rekening met het aantal mensen dat meedoet aan een studie en de hoeveelheid tijd die is verstreken tijdens het onderzoek. Bij degenen die vaak klusjes deden in huis lag dit aantal op 0,86 per duizend persoonsjaren, vergeleken met 1,02 gevallen bij de groep die nauwelijks iets in het huishouden deed. Voor de mensen die dagelijks contact hadden met familie of vrienden lag het cijfer op 0,62, terwijl het onder degenen die slechts eens in de paar maanden familie zagen 0,8 bedroeg.
Kleine moeite
“We tonen aan dat mensen zelf hun kans op dementie kunnen verkleinen door regelmatig gezonde fysieke en mentale activiteiten te ondernemen”, legt Song uit. “Meer onderzoek is nodig om de bevindingen te bevestigen, maar onze resultaten zijn hoopgevend: enkele kleine leefstijlaanpassingen kunnen al voordeel opleveren.”
Alle deelnemers bleken profijt te hebben van het beschermende effect van fysieke en mentale activiteiten, ongeacht of ze erfelijk belast waren met dementie. Waarom lichaamsbeweging zo’n grote invloed heeft, blijft ongewis, vertelt Song. “Er zijn meerdere mogelijke verklaringen. Zo kan het zijn dat er bij lichaamsbeweging neurotrofines worden afgegeven in de hersenen, dat de bloedtoevoer van en naar de hersenen verbetert of dat er antioxiderende effecten een rol spelen.” Maar het mechanisme kan ook meer indirect zijn. “Fysieke activiteit vermindert ook de kans op obesitas, bloeddruk, depressie en diabetes, wat allemaal gelinkt wordt aan een hogere kans op dementie”, verklaart de Chinese professor aan deze site. Ook het effect van sociaal contact kan op twee manieren ontstaan. “Sociaal isolement leidt direct tot cognitieve achteruitgang en indirect beïnvloedt het de hersenfuncties doordat weinig sociaal contact het risico op hart- en vaatziekten en depressie vergroot.”
Hoe het ook zij: lichaamsbeweging en sociaal contact zijn eenvoudige manieren om je kans op dementie te verkleinen.
Dit is niet de eerste studie die een verband vindt tussen leefstijlfactoren en dementie. Op de website van Alzheimer Nederland staat zelfs dat 30 procent van de gevallen is te voorkomen door een gezondere leefstijl. De zeven belangrijkste risicofactoren zijn een lage mentale activiteit, roken, weinig bewegen, depressie, sterk overgewicht, hoge bloeddruk en suikerziekte. Eerder werd ook wel gedacht dat een slecht gehoor een rol zou spelen, onder meer omdat daardoor de geestelijke activiteit afneemt (er komen minder prikkels binnen), maar daar is nog geen hard bewijs voor geleverd.
