Antibioticaresistentie is een groot gevaar voor de volksgezondheid dat al jaren op de loer ligt. En het wordt er niet beter op, nu onderzoekers hebben ontdekt dat steeds meer Europese varkens zijn besmet met een zeer antibioticaresistente stam van de superbacterie MRSA. Deze bacterie kan overspringen op mensen.
Uit een recente studie, die in wetenschappelijk tijdschrift eLife verscheen, is gebleken dat deze MRSA-stam, CC398 genaamd, al tientallen jaren zijn resistentie voor de meeste antibiotica heeft behouden en al vijftig jaar overleeft op varkensboerderijen. Duidelijk is nu dat CC398 makkelijk kan overspringen op mensen en levensgevaarlijke complicaties kan veroorzaken, vooral bij mensen met een zwak gestel. Het jarenlang preventief toedienen van antibiotica is de oorzaak van de resistentie.
De meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) werd in 1960 voor het eerst gevonden bij mensen. De bacterie is niet te stoppen met gangbare antibiotica (die meticilline bevatten), waardoor bacteriële infecties gevaarlijk kunnen worden. In de volksmond wordt MRSA ook wel de ‘ziekenhuisbacterie’ genoemd, omdat er veel uitbraken in ziekenhuizen zijn. De World Health Organization (WHO) beschouwt de bacterie als een van de grootste gevaren voor de volksgezondheid. In andere Europese landen en de rest van de wereld komt MRSA veel vaker voor dan in Nederland, schrijft het RIVM. Een onderzoeksteam van de universiteit van Cambridge onderzocht een specifieke MRSA-stam in varkens, die worden gefokt in de intensieve veeteelt. Deze CC398-mutatie is de bron van meer en meer gevaarlijke infecties bij mensen.
Schrikbarende Deense cijfers
Vooral in Denemarken is de besmettingsgraad beangstigend. Maar liefst 90 procent van de dieren had in 2018 de bacterie onder de leden. Tien jaar eerder was dit nog maar bij 5 procent het geval. De mate van antibioticaresistentie van de bacterie is in al die jaren stabiel gebleven.
De MRSA-bacterie is onschadelijk voor varkens, maar kan overspringen op de mens met alle gevolgen van dien. Patiënten zijn soms direct met de varkens in aanraking gekomen, maar er zijn ook gevallen bekend waarbij dit niet zo is.
De schuld van preventieve antibiotica
“Tientallen jaren zijn er grote hoeveelheden antibiotica toegediend aan de dieren. Dit heeft geleid tot de evolutie van de superbug MRSA”, zegt Gemma Murray, onderzoeksleider en expert op het gebied van vee en medicijnen. “De resistentie van deze MRSA-stam tegen antibiotica is al jarenlang onveranderd hoog. Ook na het overspringen op een andere soort behoudt de bacterie deze eigenschappen”, legt Murray uit.
In het verleden werd er veel meer antibiotica gebruikt in de bio-industrie. Maar strengere regelgeving lijkt te laat te komen voor deze specifieke superbacterie en zijn gevaren voor de mens. CC398 is gevonden in verschillende soorten vee, maar is vooral een probleem bij varkens. “Het is enorm belangrijk om de opkomst en het succes van CC398 te doorgronden. Op wat voor manier worden mensen besmet? Met deze kennis kunnen we de risico’s voor de volksgezondheid beperken”, zegt medeauteur en hoogleraar diergeneeskunde Lucy Weinert.
Verontrustende cijfers
Het succes van de MRSA-stam is terug te voeren op drie genetische elementen in zijn DNA. Hierdoor is de bacterie resistent voor antibiotica, springt deze makkelijk over naar andere diersoorten en ontwijkt deze met succes het menselijke immuunsysteem. “Het aantal slachtoffers van deze specifieke MRSA-stam is nog relatief klein, ten opzichte van het totale aantal MRSA-patiënten. Maar we zien dat het percentage oploopt. Dit zijn verontrustende cijfers”, zegt Weinert.
Zink
Door de intensieve veeteelt en het preventief toedienen van antibiotica zijn de varkens een broeinest geworden van voor de mens gevaarlijke bacteriën. Zo is zinkoxide jarenlang aan het eten toegevoegd van speenvarkens om diarree te voorkomen. Dit middel is vanaf komende maand verboden in de EU, vanwege de impact op het milieu en de mogelijke bevordering van antibioticaresistentie. Maar volgens de onderzoekers helpt dit niet om de prevalentie van MRSA-stam CC398 te verminderen, omdat de genen die bijdragen aan antibiotica niet altijd gelinkt zijn aan de genen die bijdragen aan resistentie tegen de zinkbehandeling.
