Scheuren in Martiaanse modder hinten erop dat natte en droge perioden elkaar op de rode planeet hebben afgewisseld. En daarmee hebben onderzoekers voor het eerst bewijs gevonden dat de omstandigheden op Mars ooit gunstig waren voor het ontstaan van leven.
De afgelopen jaren hebben Marswagentjes overtuigend bewijs gevonden dat Mars in het verleden een stuk natter was dan nu het geval is. En daarmee toonden ze dus aan dat de planeet beschikte over een cruciaal element voor de instandhouding van leven, namelijk: water. Maar overtuigende bewijs dat de omstandigheden op de planeet ooit ook gunstig waren voor het ontstaan van leven, ontbrak. Tot nu. Want Marsrover Curiosity is onlangs op de rode planeet op gescheurde modder gestuit.
Hexagonale scheuren
De rover ontdekte de hexagonale scheuren (zie foto hieronder) in oude modder terwijl deze Mount Sharp beklom. Dit is een vijf kilometer hoge, uit sedimentlagen opgebouwde heuvel in het hart van de Gale-krater. Dat hier modder te vinden is, komt niet als een verrassing. Eerder wees onderzoek al uit dat de Gale-krater ooit gevuld was met water, wat betekent dat Curiosity zich nu buigt over wat ooit modderige sedimentafzettingen waren. En ook scheuren in die afzettingen zijn strikt genomen niet nieuw. Eerder ontdekte Curiosity wat lager op Mount Sharp namelijk al T-vormige scheuren in modder. Dergelijke scheuren ontstaan wanneer modder opdroogt en krimpt. En de T-vormige scheuren bewezen dan ook dat de modder op deze plek zeker één keer weer was opgedroogd.
Opzienbarend
Maar nu zijn dus hexagonale scheuren in Martiaanse modder ontdekt. En dat is toch een stuk opzienbarender. En wel doordat ze ervan getuigen dat deze modderige afzettingen niet slechts eenmaal opdroogden, maar herhaaldelijk aan natte en droge omstandigheden zijn blootgesteld. Want wanneer opgedroogde modder opnieuw aan water wordt blootgesteld, worden de T-vormige scheuren zachter en nemen ze een vorm aan die eerder lijkt op die van de letter Y, waardoor een verzameling van die scheuren uiteindelijk een hexagonale vorm aanneemt. “Deze specifieke modderscheuren ontstaan wanneer natte en droge perioden herhaaldelijk – mogelijk afhankelijk van de seizoenen – optreden,” aldus onderzoeker William Rapin.
Het belang van nat en droog
Maar waarom is die afwisseling van nat en droog zo belangrijk? Vaak hoor je immers dat water alleen een cruciaal ingrediënt voor leven is. En dat klopt. Zeker als het gaat om de instandhouding van leven (zoals wij dat kennen). Maar het ontstaan van leven vereist net wat meer dan water alleen. Het vereist bepaalde chemische reacties die uiteindelijk tot het ontstaan van leven leiden. Die chemische reacties zijn echter alleen mogelijk als de daarvoor benodigde chemische stoffen – de zogenoemde bouwblokken voor leven, zoals nucleïnezuur bijvoorbeeld – voorhanden zijn. En hun aanwezigheid en onderlinge interactie wordt, zo vermoeden onderzoekers, gefaciliteerd door afwisselend natte en droge omstandigheden.
Ontstaan van leven
Met de nieuwste ontdekking van Curiosity tonen wetenschappers nu voor het eerst aan dat dergelijke omstandigheden lang geleden ook op Mars te vinden waren. “Dit is het eerst tastbare bewijs dat ook het oude Martiaanse klimaat zulke regelmatige, aardachtige cycli gekenmerkt door droge en natte perioden kende,” aldus Rapin. “Maar nog belangrijker is dat die cycli nuttig – en mogelijk zelfs vereist zijn – voor de moleculaire evolutie die zou kunnen leiden tot leven.” Collega Ashwin Vasavada sluit zich daarbij aan. “In elf jaar tijd hebben we overvloedig bewijs gevonden dat het oude Mars microbieel leven in stand kan hebben gehouden. En nu hebben we ook bewijs gevonden voor omstandigheden die het ontstaan van leven mogelijk kunnen hebben gemaakt.”
De ontdekking heeft overigens niet alleen implicaties voor ons begrip van (de leefbaarheid van) Mars; deze kan ook meer inzicht geven in het ontstaan van leven op andere planeten, waaronder onze eigen aarde. Aangenomen wordt dat een afwisseling van natte en droge perioden ook hier het ontstaan van leven gefaciliteerd heeft, maar bewijzen daarvoor zijn niet meer te vinden. Dat komt doordat de platentektoniek op aarde ervoor zorgt dat het aardoppervlak als het ware voortdurend gerecycled wordt en daarmee zijn sporen uit de tijd kort voor en tijdens het ontstaan van leven allang uitgewist. Omdat Mars geen platentektoniek kent, zijn dergelijke sporen daar nog wel te vinden. “We hebben geluk dat zich vrij dichtbij een planeet zoals Mars bevindt, een planeet die zich de natuurlijke processen die tot leven kunnen hebben geleid nog wel herinnert,” aldus Rapin.
