Jetlag is voor velen een onvermijdelijk onderdeel van langeafstandsreizen. De slaperigheid overdag, het wakker liggen ‘s nachts en de verminderde concentratie kunnen dagenlang aanhouden terwijl je lichaam probeert zich aan te passen aan de nieuwe tijdzone. Maar nieuw wetenschappelijk onderzoek kan mogelijk een einde maken aan dit ongemak.
Wat is jetlag precies?
Jetlag ontstaat wanneer je interne biologische klok niet synchroon loopt met de tijd in je nieuwe omgeving. Je biologische klok, ook wel het circadiane ritme genoemd, bepaalt wanneer je honger hebt, wakker wordt en slaperig wordt. Dit ritme wordt aangestuurd door een complexe set van moleculaire processen, en een belangrijk deel hiervan blijkt in handen te liggen van een eiwit genaamd Caseïne kinase 1δ (CK1δ).
De rol van CK1δ in ons bioritme
In het nieuwe onderzoek, dat gepubliceerd werd in het vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences, ontdekten wetenschappers dat CK1δ zich op verrassende manieren gedraagt. Het eiwit werkt door een ander belangrijk eiwit, PERIOD2, te beïnvloeden. Het eiwit PERIOD2 speelt een centrale rol in het circadiane ritme door signalen door te geven aan de biologische klok in onze cellen. Wanneer PERIOD2 wordt gefosforyleerd – dat wil zeggen, wanneer er een fosfaatgroep aan wordt toegevoegd – beïnvloedt dit hoe lang het actief blijft in het lichaam. Hoe langer PERIOD2 actief is, hoe langer ons lichaam denkt dat de dag duurt. CK1δ is het eiwit dat verantwoordelijk is voor deze fosforylering van PERIOD2. Met andere woorden, CK1δ bepaalt hoe lang PERIOD2 actief blijft en daarmee hoe ons slaap-waakritme wordt gereguleerd.
een ‘rem’ voor CK1δ
In het nieuwe onderzoek ontdekten wetenschappers dat CK1δ in verschillende vormen voorkomt, die elk een andere invloed hebben op dit ritme. Eén van die vormen kan het eiwit zelf ‘uitschakelen’ door middel van een proces genaamd autofosforylatie, waarbij CK1δ zichzelf chemisch verandert om tijdelijk te stoppen met functioneren. Deze rem op CK1δ vertraagt de afbraak van PERIOD2, waardoor ons lichaam langer in een bepaalde fase van het ritme blijft hangen. Dit kan het natuurlijke ritme van ons lichaam beïnvloeden, bijvoorbeeld door het te versnellen of te vertragen.
Hoe deze kennis jetlag kan aanpakken
Wat betekent dit allemaal voor jetlag? Jetlag ontstaat wanneer je biologische klok plotseling uit de pas loopt met de externe tijd, zoals bij een vlucht van Amsterdam naar New York. Je lichaam denkt nog dat het avond is, terwijl de zon al opkomt.Het kan dagen duren voordat je weer normaal functioneert volgens de nieuwe tijdzone.
Maar stel je voor dat we ons bioritme zouden kunnen resetten door het gedrag van eiwitten zoals CK1δ te beïnvloeden. De nieuwe inzichten uit deze studie tonen aan dat het mogelijk is om de activiteit van CK1δ te manipuleren. Dit betekent dat we in de toekomst mogelijk methoden kunnen ontwikkelen om ons aan te passen aan een nieuwe tijdzone door simpelweg het ritme van onze lichaamsklok te versnellen of te vertragen.
Nieuwe behandelmethoden?
Hoewel we nog niet direct een pil tegen jetlag hebben, opent dit onderzoek de deur naar nieuwe behandelmethoden. Door verder te kijken naar hoe CK1δ werkt, kunnen wetenschappers mogelijk manieren vinden om de werking van dit eiwit te sturen, zodat we ons bioritme sneller kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden, zoals een andere tijdzone. In de toekomst kunnen er misschien zelfs medicijnen of andere behandelingen komen die gericht zijn op het versnellen van dit proces. Dat zou betekenen dat je lichaam na een vlucht naar de andere kant van de wereld binnen een dag of twee zou kunnen aanpassen, zonder de zware vermoeidheid en verwarring die jetlag nu veroorzaakt.
Een stap dichter bij het oplossen van jetlag
Voor de miljoenen mensen wereldwijd die worstelen met slaapproblemen of de gevolgen van frequente tijdzonewisselingen, biedt dit onderzoek een sprankje hoop. De onderzoekers zijn van plan om verder te onderzoeken hoe factoren uit het dagelijks leven precies invloed hebben op de werking van CK1δ. Dit zou uiteindelijk kunnen leiden tot medicatie voor het omgaan met verstoringen in ons biologische ritme. Maar voorlopig moeten we het doen met bekende remedies zoals veel water drinken, wandelen in het zonlicht en vasthouden aan de nieuwe tijdzone.
