Aanhoudende droogte leidde vermoedelijk tot burgerlijke onrust in de vooraanstaande oude Maya-stad Mayapán. En dat werd de stad uiteindelijk zelfs fataal.
Eeuwenlang waren de Maya’s een machtige en verfijnde beschaving. Totdat het rijk vrij plotseling instortte en in korte tijd van de aardbodem verdween. Wetenschappers hebben zich het hoofd gebroken over wat de ondergang van het rijk precies heeft ingeluid. Daarbij is al eerder voorgesteld dat het veranderde klimaat en droogte een vinger in de pap zou kunnen hebben gehad. Een nieuwe studie, gepubliceerd in het vakblad Nature Communications, lijkt die aanname nu te onderschrijven.
Mayapán
Het team bestudeerde archeologische en historische gegevens van de oude Maya-stad Mayapán. Van de dertiende tot de vijftiende eeuw was Mayapán hét politieke en culturele centrum van de regio Yucatán in Mexico. Bekend is dat een lange periode van onrust in deze oude Maya-stad leidde tot een bevolkingskrimp, politieke rivaliteit en burgerconflicten. Tussen 1441 en 1461 na Christus bereikte dit zelfs een ongelukkig hoogtepunt, waarbij de stad plompverloren werd verlaten en aan de muizen overgelaten.
Deze noodlottige ondergang van Mayapán vond plaats tijdens een periode van langdurige droogte. Toeval? Onwaarschijnlijk, zo betogen onderzoekers nu. Sterker nog, het team vermoedt dat droogte in feite het burgerconflict heeft aangewakkerd, wat op zijn beurt leidde tot institutionele instabiliteit, wat uiteindelijk de teloorgang van Mayapán inluidde.
Klimaatverandering
Volgens de onderzoekers kan het niet anders dan dat de laatste grote Maya-stad viel door klimaatverandering. Langdurige, door het klimaat veroorzaakte ontberingen leidde tot zorgwekkende spanningen. “We vonden complexe verbanden tussen klimaatverandering en maatschappelijke onrust,” vertelt onderzoeker Douglas Kennett. “De door droogte veroorzaakte burgerconflicten hadden een verwoestende lokale impact op de integriteit van staatsinstellingen van de stad die er juist waren om de sociale orde te handhaven. Kortom, pijn, lijden en dood waren het gevolg van institutionele instabiliteit in Mayapan. De bevolking versnipperde en verhuisde vervolgens terug naar hun thuisland elders in de regio.”
Kwetsbaar
Dat Mayapán zo kwetsbaar was voor droogte – en conflict -, heeft volgens de onderzoekers meerdere redenen. Zo is dit deels geworteld in de afhankelijkheid van de Maya’s van door regen gevoede maïslandbouw (dat één van de belangrijkste gewassen uit de Maya-cultuur was). Ook schortte het de beschaving aan een gecentraliseerde, langdurige graanopslag en goede irrigatie. Ten slotte werd het sociopolitieke systeem geleid door elitefamilies met concurrerende politieke belangen.
Niet het einde
Ondanks de ineenstorting van de belangrijke Maya-stad Mayapán, betekende dit niet helemaal het einde van de Maya’s. Ze verhuisden zoals gezegd door de regio naar steden die nog wel floreerden. Ondanks decentralisatie, politieke onrust en andere uitdagingen, pasten de Maya’s zich aan en bleven tot aan het begin van de 16e eeuw bestaan. Het wijst allemaal op de complexiteit van hoe mensen op droogte reageren, zo benadrukken de onderzoekers. En dat verschaft niet alleen inzicht in het verleden, maar ook in de toekomst.
Belang
Volgens de onderzoekers belicht de studie het belang van een beter begrip van het verband tussen natuurlijke en sociale systemen. En dat is belangrijk. Ook vandaag de dag hebben we namelijk te maken met klimaatverandering. En dat zou dus verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Zo toont de studie aan dat klimaatverandering politieke spanningen kan verergeren.
“Klimaatverandering baart me zorgen,” zegt Kennett. “Maar het is in feite de complexiteit van maatschappelijke veranderingen als reactie op klimatologische verstoringen waar ik het meest van wakker lig.” Volgens de onderzoeker kunnen we dan ook lering trekken uit de archeologische en historische gegevens van de stad Mayapán. “Het geeft een inkijkje in de potentiële impact van klimaatverandering op samenlevingen,” besluit hij.
