Kunstenares Mary Kuiper laat haar kunstwerken de ruimte in schieten. Na exposities in het ISS en op de maan, lanceert ze morgen opnieuw haar kunstwerken tijdens de ‘Mission Possible’ van The Exploration Company. Haar droom? Kunst die miljarden jaren overleeft.
In een wereld waar kunst doorgaans aan de muur hangt, kiest Mary Kuiper voor een bijzonder podium: de ruimte. “Er zijn straks behoorlijk wat nestjes van mij naar de ruimte gegaan…”, lacht de Amsterdamse beeldend kunstenares. Hoewel haar werken voorheen vaak in brons werden gemaakt en op tal van exposities over de wereld mensen trokken, reizen haar werken inmiddels verder dan de hemel; van het internationale ruimtestation ISS tot de maan. En morgen, zaterdag 21 juni vanaf 23:15 uur, gaan opnieuw kunstwerken van haar hand de ruimte in. Ditmaal aan boord van de ‘Mission Possible’-capsule, een testcapsule voor de uiteindelijke Nyx-capsule van het Duits-Europese The Exploration Company. De testcapsule zal worden gelanceerd met een Falcon 9-raket tijdens de Transporter 14-missie van SpaceX. Het is de zoveelste stap in een opmerkelijke carrière die kunst en ruimtevaart verenigt…
Van boerderij tot ruimtegalerie
Mary Kuiper (geboortejaar onbekend, “Aan leeftijden doe ik niet”) groeide op tussen koeien, schapen en paarden op een boerderij in Heerhugowaard. Die connectie met de natuur blijkt bepalend. Ook het plafond van haar kinderkamer – een klassiek plafond met ornamenten van vogels en nesten – maakten op haar diepe indruk. Als autodidact specialiseerde ze zich in het vereeuwigen van verlaten vogelnesten in brons – symbolen voor kwetsbaarheid en tijdloosheid. Haar werk evolueerde van exposities in aardse galerieën naar kosmische bestemmingen, mede dankzij een ontmoeting in 2018 met The Moon Gallery, een stichting die kunst op de maan wil archiveren. “Dat inspireerde en triggerde mij meteen”, zegt Mary. Haar credo? Kunst moet niet alleen emotie oproepen, maar ook een boodschap dragen voor toekomstige beschavingen. “Onze Aarde is uiteindelijk ook óns nest, waaruit wij in deze decennia langzaam aan het wegvliegen zijn geraakt op weg de ruimte in, de Maan en hopelijk ook Mars en verder. Ons nest zal altijd blijven, onze thuisbasis, die we moeten blijven koesteren.”
Missie 1: De eerste testvlucht naar het ISS
In februari 2022 beleefde Kuiper haar ruimtedebuut. Haar miniatuurkunstwerk ‘Sending Mitochondrial DNA to the Moon’, een cirkel gevlochten uit IJslands paardenhaar naar het ISS, een werk ter grootte van 1 cm³. Het project was een test: hoe overleven materialen maanden in gewichtloosheid? “Het is onwerkelijk, haast niet voor te stellen. En tóch gaat het gebeuren”, zei ze toen. Het nestje symboliseerde verbinding: paardenkracht dreef menselijke vooruitgang aan, net als mitochondriën cellen van energie voorzien. Het paardenhaar oogstte ze in IJsland van ‘Ijslanders‘, ongekamd haar uit het wild van een ras dat millennia lang genetisch stabiel bleef. Kuiper reisde voor de lancering naar NASA’s lanceerbasis in Virginia om de vlucht live mee te maken. “Een overweldigend spektakel – rook, vuur – een daverend en langdurig knetterend geluid die je ook in lagen door je hele lichaam voelt. De lancering leek zélf een kunstmanifestatie.” Het werk keerde na een krap jaar terug, ongeschonden.
Missie 2: Een eeuwig museum op de maan
Kuiper’s tweede ruimteavontuur was nog ambitieuzer. In januari 2025 lanceerde SpaceX de ‘Blue Ghost Lander’ van Firefly Aerospace, met aan boord haar werk ‘Nest’: een vogelnestje geëtst op een nikkelen NanoFiche. De landing op 2 maart verliep vlekkeloos – een mijlpaal voor het ‘MoonMars Museum‘, dat kunst wil achterlaten voor toekomstige maanreizigers. Kuiper: “Als klein meisje had ik de droom dat er later bronzen beelden van mij op de aarde zouden achterblijven. Nu is er zelfs al 1 werk op de maan, op een nikkelen NanoFiche dat miljarden jaren goed blijft.” Het materiaal is bestand tegen straling en extreme temperaturen, een technologische triomf van uitvinder Bruce Ha welke op atomaire schaal stabiele, analoge tekst of afbeeldingen kan vereeuwigen. Ze prees de lander: “Deze vind ik zo mooi qua ontwerp. Toen ik deze zag wist ik: deze moet goed kunnen landen, en zal niet snel omvallen.” De missie bleek een daverend succes na een perfecte en zachte landing. Hiermee zal haar kunst nog lang blijven voortbestaan.
Missie 3: Mission Possible – morgenavond!
Morgenavond vanaf 23:15 uur Nederlandse tijd schrijft Kuiper opnieuw geschiedenis. Tijdens SpaceX’s ‘Transporter 14’-missie vertrekt de ‘Mission Possible’-capsule van The Exploration Company, met aan boord haar nieuwste werk. Drie stuks kunst van haar hand om precies te zijn(!). De test capsule – 1,6 ton aan lanceermassa en een diameter van 2,5 meter – draagt de SR4All Gallery (‘Space Renaissance for All Gallery’); een collectie technologische, wetenschappelijke en kunst objecten. Na zo’n twee omwentelingen en drie uur in een baan om de aarde keert de techniek-, kunst- en wetenschapsgalerie in de testcapsule terug naar aarde. Voor Kuiper is het een eer: “Het is bijzonder om deel uit te maken van Europa’s eerste stap naar herbruikbare ruimtecapsules.” De vlucht test naast de eigen structurele kenmerken ook diverse andere lading; van farmaceutische en kosmetische experimenten tot alcohol. Het hoofddoel van deze testmissie is echter de capsule te testen tijdens terugkeer in de atmosfeer en de splashdown – de landing in het zeewater in het noorden van de grote oceaan. Na de splashdown wordt de capsule opgehaald door het schip de Makushin Bay van the Exploration Company die al op 10 juni vertrok vanuit Alaska. The Exploration Company hoopt, in samenwerking met ESA, via deze tweede testvlucht van een schaalmodel van de uiteindelijke ‘Nyx’-capsule, binnen enkele jaren een goed werkende Europese vracht- en vervoerscapsule te ontwikkelen.
Bernard Foing, gepensioneerd hoofdwetenschapper van ESA, nu o.a. voorzitter van Space Renaissance for All en LUNEX (Lunar Exploration), leidde het initiatief en de ontwikkeling van deze Space Renaissance for All Gallery waartoe Mary Kuiper gevraagd werd te participeren. Voor deze tray gebruikte Foing ongebruikte restanten ruimtevaart onderdelen, van zijn ESA missie ‘ISS expose astrobiology tray’ die buiten het ISS hing in 2009 en 2010. De gaten in de tray zijn 10 mm. breed en 8 mm. diep, om hiermee de verschillende wetenschappelijke instellingen en kunstenaars een unieke gelegenheid tot expositie en onderzoek te bieden.
Een impressie van de missie van morgenavond:
Missie 4: De toekomst wacht
Eind 2025 volgt nóg een lancering – details zijn nog schaars – maar Kuiper bevestigt dat een vierde vlucht met kunst van haar de ruimte in gaat. Het past bij haar missie: grenzen verleggen, letterlijk en figuurlijk. “De aarde is ons nest,” schreef ze ooit. “Wij mensen kunnen denken en creëren. We zijn als intelligente vogels die zelfstandig niet kunnen vliegen.” Met elk ‘nestje’ dat ze de kosmos instuurt, verbindt ze die twee werelden.
Mary wil benadrukken dat al deze verdiensten uiteindelijk het werk zijn van een heel team van mensen, wetenschappers en bedrijven. “Middels samenwerkingen vliegen we de ruimte en toekomst in en kan zo’n complexe missie als Blue Ghost Mission 1 slagen. Daar kan ik geen eer voor nemen, mijn ontzag voor hen is groot.”
Slot: Kunst als tijdscapsule
Mary Kuiper is meer dan een kunstenares; ze is een pionier in een nieuw genre: ruimtekunst. Haar werken – van paardenhaar op het ISS tot een NanoFiche op de maan – vertellen niet alleen een verhaal over verbinding, maar overstijgen ook de tijd. “Het bijzondere is dat mijn eerste ruimtewerk waarin ik de nadruk op kracht en een cirkel wilde leggen, door anderen toch direct als nestje werd gezien. Frappant eigenlijk.” vertelt ze. “Nu zijn het er al meerdere.” Morgen komen daar dus weer enkele bij. Wie weet wacht over duizenden jaren een astronaut haar werk op de maan op – een stille getuige van een aardse droom die de ruimte bereikte.
Wil je de expositie(s) virtueel bekijken, klik dan hier voor de MoonMars Museum in Metaverse of bekijk deze pagina om meer over specifiek de SR4All Gallery, de tray van de missie van morgenavond.
De lancering is meermaals uitgesteld geweest, en lanceerde uiteindelijk maandagavond 23 juni om 11.25 uur (Nederlandse tijd). De lancering is terug te zien via X.com/SpaceX door hier te klikken.
