De kans op een auto-ongeluk verdubbeld wanneer bestuurders in de voorgaande nacht slechts vijf uur of minder hebben geslapen. En zelfs met krap zeven uur slaap is het gevaar nog niet geweken.
Ondertussen weten we dat autorijden en alcohol bepaald geen goede combinatie is. Volgens het CBR stijgt de kans op een ongeluk al na één glas bier of wijn – laat staan als je meer dan de wettelijke vastgestelde limiet voor alcohol in je bloed hebt. Toch stappen we vaak nog wel na een slapeloze nacht achter het stuur. En dat terwijl in dit geval de kans op een ongeluk net zo groot is, zo waarschuwen onderzoekers.
Groot probleem
De auto is nog altijd een geliefd vervoersmiddel. In 2021 legden alle Nederlandse personenauto’s samen zelfs een slordige 104,5 miljard kilometer af. En ondanks dat we ondertussen allemaal goed weten dat het een slecht idee is om met een borrel op achter het stuur te kruipen, denken we daar bij vermoeidheid toch anders over. Het betekent dat we nog te vaak met een slechte nachtrust achter de rug in de auto stappen. En dat gaat regelmatig verkeerd. “In de meeste landen is vermoeidheid een oorzakelijke factor bij ongeveer 20 procent van alle auto-ongelukken,” vertelt onderzoeker Madeline Sprajcer in gesprek met Scientias.nl. “Helaas zijn ongevallen veroorzaakt door vermoeidheid vaak veel ernstiger en mogelijk zelfs dodelijk. Als de bestuurder namelijk in slaap is gevallen, kan hij op het laatste moment geen corrigerende actie meer kan uitvoeren door bijvoorbeeld op de rem te trappen.”
Studie
Maar hoeveel uur slaap heb je dan precies nodig om jezelf veilig van A naar B te rijden? Australische wetenschappers besloten zich in een nieuwe studie op die vraag te storten en hebben daarvoor 61 verschillende onderzoeken geanalyseerd. Uiteindelijk ontdekte het team dat de kans op een ongeval aanzienlijk toeneemt wanneer de bestuurder in de nacht ervoor maar een paar uur zijn of haar ogen heeft dicht gehad. Vier tot vijf uur slaap in de afgelopen 24 uur kan zelfs in verband worden gebracht met een verdubbeling van het risico op een auto-ongeluk. Voor je beeldvorming, dat is hetzelfde risico op een ongeluk als iemand die rijdt met meer alcohol in het bloed dan de toegestane limiet.
Vijf uur slaap
Volgens Sprajcer zijn de bevindingen verontrustend. “Dat heeft met name te maken met het grote aantal mensen dat regelmatig minder dan vijf uur per nacht slaapt,” benadrukt ze. “Er zijn heel veel mensen die minder slapen dan ze zouden moeten (denk aan mensen die in onregelmatige ploegendiensten werken) en die vervolgens wel de weg op gaan. En dat terwijl ze daar eigenlijk onbekwaam voor zijn.”
Rijden onder invloed
De onderzoekers vergelijken vermoeid rijden dan ook niet voor niets met rijden onder invloed. “Wanneer je slaperig achter het stuur zit kun je dit vergelijken met dronken rijden, omdat dit de rijprestatie op dezelfde manier beïnvloedt,” legt Sprajcer uit. “Wanneer bestuurders vermoeid zijn, hebben ze vaak tragere reactietijden, verliezen gemakkelijk hun bewustzijn, remmen soms ineens hard of wijken af van hun baanvak. Dit is precies dezelfde bij mensen die met alcohol op achter het stuur kruipen.”
Tussen de zes en zeven uur slaap
Het betekent dat vermoeid rijden dus net zo gevaarlijk is als rijden onder invloed. En zelfs met zes of krap zeven uur slaap ben je er nog niet. Zo ontdekte het team dat de kans op een crash in dit geval nog altijd dertig procent groter is. “Doorgaans adviseren experts dat je tussen de zeven en negen uur slaap nodig hebt om overdag optimaal te kunnen presteren,” zegt Sprajcer. “Dit betekent dat tussen de zes en zeven uur slaap te weinig is. De rijprestaties van bestuurders zullen dus in dit geval afnemen.” En dat verhoogt op zijn beurt weer de kans op een ongeluk.
Aantal ongelukken terugdringen
Gelukkig is het aantal verkeersongelukken veroorzaakt door dronken rijders in de afgelopen jaren flink afgenomen. Dit is onder andere te danken aan publieke bewustwording en betere handhaving langs de weg. De onderzoekers hopen nu dat ook het aantal ongevallen door vermoeid rijden teruggedrongen kan worden.
Regels aanscherpen
Een mogelijkheid om dat te doen, is door de regels aan te scherpen. Al is dit in het geval van vermoeidheid wat minder eenvoudig dan bij alcohol. Zo is wettelijk vastgelegd dat je niet mag rijden met meer dan 0,5 promille (ongeveer 2 glazen) alcohol in je bloed. Voor vermoeidheid bestaat zo’n duidelijke grens nog niet. “Helaas bestaat er op dit moment nog geen eenduidig advies over wanneer iemand te vermoeid is om te mogen rijden,” stelt Sprajcer. “Ook is er nog geen manier om vermoeidheid langs de weg te meten. Er is geen ademtest of bloedtest die kan beoordelen hoeveel slaap je hebt gehad of hoe vermoeid je bent (in tegenstelling tot alcohol). Dit betekent dat het reguleren van vermoeidheid waarschijnlijk moet gebeuren in het geval van een ongeluk. Als een bestuurder een ongeval heeft veroorzaakt en vervolgens blijkt dat hij onvoldoende heeft geslapen voordat hij in de auto stapte, zou hij als wettelijk verantwoordelijk kunnen worden beschouwd.”
Keuze
Toch is daarmee niet de kous af. Een belangrijk verschil tussen dronken rijden en vermoeid rijden is dat het drinken van alcohol een keuze is, terwijl veel mensen er weinig aan kunnen doen als het ze in de voorgaande nacht niet lukt om in slaap te vallen. Wel kunnen mensen wanneer ze merken dat ze weinig geslapen hebben, er zelf voor kiezen om de volgende ochtend uit veiligheidsoverweging het openbaar vervoer naar hun werk te nemen. En dus is vooral publieke bewustwording belangrijk. “Zelfs als de regelgeving niet wordt gewijzigd, zou een omvangrijke voorlichtingscampagne al zoden aan de dijk kunnen zetten,” denkt Sprajcer.
Al met al laten trekken de onderzoekers met hun studie aan de bel. Want uit hun bevindingen blijkt onomstotelijk hoe gevaarlijk het is om vermoeid achter het stuur te kruipen – iets waar we ons misschien nog niet genoeg bewust van zijn. De onderzoekers drukken iedereen dan ook op het hart om rekening te houden met de hoeveelheid slaap die je in de afgelopen 24 uur hebt gehad, voordat je in de auto stapt. “Als je minder dan vijf uur hebt geslapen, moet je waarschijnlijk niet autorijden,” besluit Sprajcer.
