Redacteur astronomie/ruimtevaart & Moderator Disqus
Hubble onthult een adembenemend portret van spiraalstelsel NGC 3370, op 90 miljoen lichtjaar afstand. Dit kosmische meesterwerk fungeert als een cruciale meetlat in het universum, dankzij zijn Cepheïden en een supernova die er in 1994 ontplofte.
Tegen een achtergrond van duizenden nog verder gelegen sterrenstelsels, toont de Hubble ruimtetelescoop het majestueuze spiraalstelsel NGC 3370 in adembenemend detail. Dit sterrenstelsel, dat zich op ongeveer 90 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Leeuw bevindt, is meer dan alleen een mooi plaatje. Het is een kosmisch laboratorium dat astronomen al decennialang helpt om de fundamentele wetten van ons uitdijende universum te ontraadselen.
Het spiraalstelsel NGC 3370, vastgelegd door de Hubble ruimtetelescoop. De compositiefoto toont een combinatie van opnamen in verschillende golflengten, waardoor de spiraalstructuur en de stofrijke armen gedetailleerd zichtbaar worden. Foto: ESA/Hubble & NASA, A. Riess, K. Noll. Klik hier voor een zoombare variant van deze opname.
Een kosmische meetlat
Wat maakt dit sterrenstelsel zo’n waardevol doelwit voor onderzoek? NGC 3370 herbergt twee soorten objecten die cruciaal zijn voor het bepalen van afstanden in het heelal: Cepheïde-veranderlijke sterren en type Ia supernovae. Cepheïden zijn pulserende sterren waarvan de intrinsieke helderheid af te leiden is uit hun pulsatieperiode. Vergelijk je die werkelijke helderheid met hoe helder ze vanaf de aarde lijken, dan kun je de afstand tot hen – en hun thuisstelsel – uiterst precies berekenen.
Een tijdreeks van twaalf opeenvolgende waarnemingen (video) toont de helderheidsvariaties van een Cepheïde, ofwel pulserende ster, in NGC 3370 met een periode van ongeveer 50 dagen. De bijbehorende grafiek (onder) visualiseert deze pulsatie: de helderheid verdubbelt vrijwel tussen diens minimum tot maximum magnitude, waarna deze opnieuw afneemt, in een cyclus van vier tot vijf weken. Video: NASA en A. Riess (STScI), diagram: NASA en A. Riess (STScI)
De supernova van 1994
Bijna 31 jaar geleden, in november 1994, werd in NGC 3370 supernova SN 1994ae gespot. Deze ontploffing, die even oplichtte als miljarden sterren tezamen, behoorde tot de categorie type Ia. Het bijzondere aan dit type supernova is dat ze altijd met ongeveer dezelfde piekhelderheid exploderen. Door die bekende helderheid te vergelijken met de waargenomen helderheid, konden astronomen de afstand tot SN 1994ae, en dus tot NGC 3370, onafhankelijk verifiëren. Deze supernova was een van de dichtstbijzijnde en best waargenomen in zijn soort sinds de komst van de huidige ruimtetelescopen.
Opname van NGC 3370 uit 1994 met de type Ia supernova SN 1994ae zichtbaar (links). De explosie was niet meer zichtbaar op latere opnamen, zoals die uit 2003 gemaakt door de Hubble ruimtetelescoop (rechts). Opnamen: Links: NASA/ESA, S. Van Dyk (UC Berkeley), rechts: NASA/ESA, A. Riess, K. Noll, L. Frattare, H. Bond, C. Christian, F. Hamilton, Z. Levay, en T. Royle (STScI), P. Stetson (NRC), A. Filippenko (UC Berkeley);
Een blik in de details
De nieuwe Hubble-opname is zo scherp en diep dat hij uitnodigt om in te zoomen. Laten we enkele bijzondere details van deze kosmische foto eens van dichterbij bekijken…
Detail uit Hubble opname NGC 3370: centrum van het sterrenstelsel. De kern van NGC 3370 vertoont goed gedefinieerde, donkere stofbanen die zich rond een ongebruikelijk zwak gedefinieerde kern slingeren. Foto: NASA, ESA, The Hubble Heritage Team en A. Riess (STScI)Detail uit Hubble opname NGC 3370: Sterrenclusters. Aan de rand van een spiraalarm zijn helderblauwe clusters van jonge, zware sterren zichtbaar, naast een verzameling rode, achtergrondstelsels. Foto: NASA, ESA, The Hubble Heritage Team en A. Riess (STScI)Detail uit Hubble opname NGC 3370: Achtergrondstelsels. Duizenden achtergrondstelsels zijn zichtbaar in deze diepe Hubble-opname, sommige schijnen door de buitenste regionen van NGC 3370 heen. Foto: NASA, ESA, The Hubble Heritage Team en A. Riess (STScI)Detail uit Hubble opname NGC 3370: Interacterende stelsels. Een complex gebied van getijdenwerking, veroorzaakt door de interactie tussen een helder sterrenstelsel en een begeleider. Op de voorgrond bevindt zich een ster uit ons eigen Melkwegstelsel. Foto: NASA, ESA, The Hubble Heritage Team en A. Riess (STScI)Detail uit Hubble opname NGC 3370: Warpstelsel. Een zijwaarts tonend sterrenstelsel met een kleine warp / vervorming in diens schijf, vergelijkbaar met de vorm van het Sombrero-stelsel. Foto: NASA, ESA, The Hubble Heritage Team en A. Riess (STScI)Detail uit Hubble opname NGC 3370: Samensmelting. Een verre filament van meerdere, blauwe sterrenstelsels die zich lijken samen te smelten (linksonder in deze opname). Foto: NASA, ESA, The Hubble Heritage Team en A. Riess (STScI)
Slot
Of het nu gaat om het kalibreren van supernova-afstanden met Cepheïden of het bestuderen van de fijne structuur van zijn spiraalarmen; NGC 3370 blijft een onmisbare schakel in ons begrip van de kosmos. Elke nieuwe blik erop, zoals deze verfijnde Hubble-opname, levert niet alleen een visueel spektakel op, maar ook cruciale data om de mysteries van de universele expansie en de levenscyclus van sterrenstelsels verder te ontrafelen.
Klik hier om de hoofdfoto van dit artikel op zeer hoge resolutie te downloaden, of klik hier om deze te bekijken in de ESASky browser.
De afgelopen decennia zijn er prachtige foto’s gemaakt van interstellaire nevels, sterrenstelsels, planeten, andere hemellichamen en in de ruimtevaart. Ieder weekend halen we een indrukwekkende ruimtefoto uit het archief. Genieten van alle foto’s? Bekijk ze op deze pagina. Heb je zelf bijzondere (astro)foto’s die je wil delen met ons? Stuur ze in via ons mailadres o.v.v. ‘Ruimtefoto’!
