De Inca’s hadden namelijk geen traditioneel schrift, maar legden informatie vast door knopen in koorden te leggen. Lang werd gedacht dat deze zogenoemde ‘quipu’s’ alleen vervaardigd werden door de elite, maar enkele haren onthullen nu dat ook ‘gewone’ Inca’s erop los knoopten.
Dat schrijven onderzoekers in het blad Science Advances. Hun studie handelt zoals gezegd over quipu’s: koorden die door de Inca’s gebruikt werden om informatie weer te geven. De quipu’s bestonden uit een horizontaal hoofdkoord, met daaraan verticale koorden, waarin men knopen legde. Lang werd gedacht dat de knopen symbool stonden voor getallen en de quipu’s bijvoorbeeld primair gebruikt werden om bevolkingsgegevens en voorraden bij te houden. Maar er zijn inmiddels sterke aanwijzingen dat de Inca’s – door specifieke combinaties van knopen en gekleurde koordjes te maken – nog veel meer informatie in hun quipu’s konden stoppen en het vlecht- en knoopwerk eigenlijk meer als een soort schrift moet worden gezien. Dat wordt verder onderschreven door Spaanse bronnen uit die tijd, die stellen dat de quipu’s verhalen herbergden en ook wel als brieven werden verstuurd.
Niet alleen bureaucraten
Die Spaanse bronnen vertellen ons echter ook dat het vooral hooggeplaatste mannelijke bureaucraten waren die zich met het vervaardigen van quipu’s bezighielden. Maar in het nieuwe onderzoek komen wetenschappers nu met bewijs op de proppen dat laat zien dat ook gewone burgers quipu’s maakten.
Mensenhaar
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze een quipu van de Inca’s analyseerden, waarvan het horizontale hoofdkoord uit menselijk haar bestond. “Historisch gezien diende menselijk haar op een quipu als een ‘handtekening’ om de maker van de quipu aan te geven,” zo leggen de onderzoekers uit. In andere woorden: er is alle reden om aan te nemen dat de haren in het hoofdkoord toebehoren aan de maker van deze quipu. En een isotopenanalyse van enkele van die haren wijst nu uit dat degene die deze quipu maakte, vooral knolgewassen en bladgroenten at en zich nauwelijks tegoed deed aan vlees of maïs. Ook at deze persoon nauwelijks voedsel uit zee, wat erop hint dat deze in de hooglanden woonde.
Een gewone Inca
Het zijn interessante bevindingen. Want in de hooglanden waren het toch vooral gewone mensen die zich aan knolgewassen en bladgroenten tegoed deden, terwijl de elite juist veel meer maïs en vlees verorberde. En zo hint de analyse van het haar erop dat de maker van deze quipu geen hooggeplaatste bureaucraat, maar een vrij ‘gewone’ Inca was.
Maisbier was verplicht
Weten de onderzoekers dat helemaal zeker? Nee, maar ze zijn wel vrij overtuigd van hun conclusies. Natuurlijk is het mogelijk dat de persoon in kwestie toch een hooggeplaatste bureaucraat was, die – bijvoorbeeld door hongersnood – enige tijd geen vlees heeft gegeten. Maar dat zo’n hooggeplaatste bureaucraat ook maïs volledig links zou laten liggen, is eigenlijk ondenkbaar, zo schrijven de onderzoekers. Want het verplicht drinken van maïsbier vormde een centraal onderdeel van bestuurlijke Inca-ceremonies, waaraan hooggeplaatste bureaucraten deelnamen. Kortom: het feit dat de maker van deze quipu nauwelijks vlees én mais nuttigde, wijst er toch sterk op dat deze niet tot de elite behoorde.
En zo lijken de onderzoekers voor het eerst tamelijk overtuigend bewijs te hebben gevonden dat quipu’s – in tegenstelling tot wat de Spaanse bronnen suggereerden – ook door ‘gewone’ burgers werden gemaakt. Het suggereert volgens de onderzoekers dat “de quipu-geletterdheid in het Inca-rijk mogelijk inclusiever en wijdverspreider was dan tot nu toe werd aangenomen”.
